Δεδομένου ότι ο πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας δεν είναι το Blitzkrieg που είχε σχεδιάσει ο Πούτιν, υπήρξε συζήτηση ότι εισερχόμαστε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Με τις ιστορικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία, η Δύση και άλλα κράτη αποσυνδέονται από τη Ρωσία, οικονομικά και πολιτικά. Μπορεί κανείς να υποθέσει με ασφάλεια ότι ακόμη και μια στρατιωτική νίκη επί του Κιέβου δεν θα τερματίσει αυτές τις κυρώσεις, καθώς η Δύση δεν άρει ποτέ τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν μετά την κατοχή της Κριμαίας από τη Ρωσία.
Μια διάσταση αυτού του νέου Ψυχρού Πολέμου θα είναι ο αντίκτυπός του στην ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου. Κατά τη διάρκεια του (παλαιού) Ψυχρού Πολέμου, η ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου καθυστέρησε λόγω της ανάγκης συμφωνίας μεταξύ των αντίπαλων πολιτικών μπλοκ που είχαν θεμελιωδώς διαφορετικές απόψεις σχετικά με το ρόλο και το περιεχόμενο του διεθνούς δικαίου. Αυτή η ανάρτηση ιστολογίου υποστηρίζει ότι ακόμη και αν μπούμε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, δεν θα έχουμε σύντομα παρόμοια δυσμενή κατάσταση για τη διεθνή νομική ανάπτυξη, επειδή η νομική κατανόηση ενός από τα υποτιθέμενα «στρατόπεδα» στερείται συνέπειας, νομιμότητας και ευρείας γεωπολιτικής υποστήριξης.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η νομική ανάπτυξη εξαρτιόταν από την πολιτική συμφωνία. Οι συνθήκες και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ ήταν, αναγκαστικά, « προσεκτικά διαμορφωμένοι συμβιβασμοί ». Ο κόσμος, για να χρησιμοποιήσω τη δυτική γλώσσα της εποχής, χωρίστηκε σε τρία μπλοκ: τον δυτικό «Πρώτο κόσμο», τον σοσιαλιστικό « Δεύτερο κόσμο » και τον αδέσμευτο «Τρίτο Κόσμο». Καθώς κανένα μπλοκ δεν είχε αποφασιστική πλειοψηφία, καμία νομική εξέλιξη δεν θα μπορούσε να συμβεί σε διεθνές επίπεδο χωρίς συνεργασία και συμβιβασμό μεταξύ των μεγάλων επιρροών όπως οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει δικαίωμα ιδιοκτησίας σε κανένα από τα δύο σύμφωνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνεται στην Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς η Σοβιετική Ένωση αντιτάχθηκε στη συμπερίληψή του.
Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία, καθώς και η Κίνα, έχουν παρουσιάσει μια διαφορετική άποψη για το διεθνές δίκαιο από αυτή που οι μελετητές θεωρούν ως mainstream. Οι διαφορετικές θέσεις έχουν έρθει στο φως σε ορισμένες περιπτώσεις, π.χ. το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρωσίας ισχυρίζεται ότι έχει την εξουσία να κηρύσσει ορισμένες αποφάσεις της ΕΣΔΑ ως « αδύνατο να εφαρμοστούν », το νομικό καθήκον του κράτους να προστατεύει την κοινωνία από «μη παραδοσιακά» ( π.χ. LGBTI) απόψεις, και η ιδιοτελής άποψη της Ρωσίας για την εγκυρότητα του δημοψηφίσματος για την ένταξη της Κριμαίας στη Ρωσία.
Το καλύτερο επιστέγασμα μιας εναλλακτικής κοσμοθεωρίας για το διεθνές δίκαιο διατυπώθηκε στην Κοινή Διακήρυξη του 2016 της Ρωσίας και της Κίνας για την Προώθηση του Διεθνούς Δικαίου . Οι συγγραφείς εκείνη την εποχή έκαναν καλή δουλειά αναλύοντας το έγγραφο. Εν ολίγοις, το έγγραφο των 10 σημείων στοχεύει να παρουσιάσει τη Ρωσία και την Κίνα ως ένθερμους υποστηρικτές του διεθνούς δικαίου, αλλά της κατανόησής τους για το διεθνές δίκαιο. Για παράδειγμα, και τα δύο κράτη έχουν τονίσει τις αρχές του άρθρου 2 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών ως θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου. Συγκεκριμένα, το έγγραφο τονίζει τη σημασία της κυριαρχικής ισότητας (παρ. 2), της μη επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών (παρ. 4), και της ασυλίας της περιουσίας και των αξιωματούχων των κρατών (παρ. 8). Πιο αμφιλεγόμενο, το έγγραφο αναφέρει ότι οι μονομερείς κυρώσεις αποτελούν πρακτική «διπλών σταθμών» και ότι τα μονομερή καταναγκαστικά μέτρα δεν βασίζονται στο διεθνές δίκαιο (παρ. 6). Η παράγραφος 4 θα στοιχειώσει ξανά τη Ρωσία: «[Και τα δύο κράτη] καταδικάζουν ως παραβίαση της [αρχής της μη επέμβασης] οποιαδήποτε παρέμβαση κρατών στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών με στόχο τη σφυρηλάτηση αλλαγής νόμιμων κυβερνήσεων». Αυτό πιθανότατα αφορούσε την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και την κορυφή της κυβέρνησης του Σαντάμ Χουσεΐν το 2003.
Ενώ είναι προφανές ότι η Ρωσία δεν μπορεί να δικαιολογήσει την εισβολή της στην Ουκρανία με βάση το διεθνές δίκαιο, είναι ακόμα αξιοσημείωτο ότι η Ρωσία δεν μπορεί καν να τη δικαιολογήσει με βάση τη δική της ερμηνεία του διεθνούς δικαίου. Ο Πούτιν δήλωσε ότι οι στόχοι του είναι να «αποστρατιωτικοποιήσει και να αποναζοποιήσει την Ουκρανία». Με άλλα λόγια, παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις ενός άλλου κράτους με στόχο τη σφυρηλάτηση αλλαγής μιας νόμιμης κυβέρνησης. Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι ένα κράτος δεν μπορεί να αποφασίσει το δικό του επίπεδο στρατιωτικοποίησης. Η μόνη υπεράσπιση του Πούτιν θα μπορούσε να είναι η αναφορά στην παράγραφο 4 υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση του Ζελένσκι δεν είναι νόμιμη . Η ρωσική προπαγάνδα κάνει ακριβώς αυτό, αποκαλώντας την « χούντα του Κιέβου ». Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα θα ήταν ισχυρότερο το 2014, αμέσως μετά την επανάσταση του Μαϊντάν. Από τότε, η Ουκρανία έχει δύο βουλευτικές και προεδρικές εκλογές (η Ουκρανία χρησιμοποιεί ημιπροεδρικό σύστημα). Και στις δύο προεδρικές εκλογές, ο νικητής κέρδισε με απόλυτη πλειοψηφία και στις τελευταίες κοινοβουλευτικές εκλογές, το κόμμα του σημερινού προέδρου Ζελένσκι κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία. Δεν υπάρχει εύλογος ισχυρισμός ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν είναι νόμιμη.
Είναι σχεδόν πολύ γελοίο να συζητάμε την αφήγηση του Πούτιν περί «απενζικοποίησης», αλλά μπορεί και πρέπει να απορριφθεί. Στις βουλευτικές εκλογές του 2019, μια ομάδα δεξιών εθνικιστικών κομμάτων συγκεντρώθηκαν για να σχηματίσουν μια ενιαία λίστα. Τελικά έλαβαν το 2,25% των ψήφων, που δεν πλησιάζει καν το όριο του 5% που απαιτείται για να μπουν στο κοινοβούλιο. Ο Πρόεδρος Ζελένσκι έκανε μια ομιλία προς τον Πούτιν ρωτώντας πώς αυτός, η οικογένεια του οποίου πολέμησε και υπέφερε από τους Ναζί, θα μπορούσε να είναι ο ίδιος Ναζί. Ενώ υπάρχουν φασιστικά στοιχεία εντός του στρατού (π.χ. το διαβόητο τάγμα Azov με λιγότερους από 1000 στρατιώτες), δεν υπάρχει περίπτωση η Ουκρανία να ονομαστεί εύλογα ναζιστικό κράτος.
Ωστόσο, αυτή η έλλειψη συνέπειας όσον αφορά τις απόψεις της Ρωσίας για το διεθνές δίκαιο δεν προκαλεί έκπληξη σε οποιονδήποτε δίνει προσοχή στα τρέχοντα γεγονότα. Η κατοχή της Κριμαίας και η αναγνώριση των Δημοκρατιών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ έγιναν με γνώμονα τα εθνικά συμφέροντα. Η χρήση του διεθνούς δικαίου από τον Πούτιν είναι απλώς ένα φύλλο συκής για τις ενέργειές του, οι οποίες καθοδηγούνται καθαρά από γεωπολιτικά συμφέροντα. Στην πραγματικότητα, οι ενέργειες του Πούτιν είναι τόσο θρασύδειλες που σχεδόν κανείς δεν έχει νομιμοποιήσει τη στάση του.
Ούτε η Κίνα υποστηρίζει τη νομική θέση της Ρωσίας. Το Υπουργείο Εξωτερικών δημοσίευσε την άποψή του για το θέμα, δηλώνοντας ότι η Κίνα υποστηρίζει την έννοια της εδαφικής ακεραιότητας και ότι η κατάσταση σχετικά με την Ουκρανία είναι «ξεκάθαρη». Ωστόσο, ενώ απορρίπτει τη νομική θέση της Ρωσίας, σηματοδοτεί κάποια πολιτική υποστήριξη για τη Ρωσία, π.χ. επικρίνοντας την επέκταση του ΝΑΤΟ.
Αν και η Ρωσία έχει κάποια γεωπολιτική υποστήριξη, δεν συγκρίνεται με τον «Δεύτερο Κόσμο» που υπήρχε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο Δυτικός «Πρώτος Κόσμος» είχε περίπου 30 μέλη, ενώ ο «Δεύτερος Κόσμος» είχε μόνο περίπου 15 (σημειώνοντας ότι ολόκληρη η Σοβιετική Ένωση μετρούσε ως ένα ενιαίο κράτος). Αντίθετα, το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στις 2 Μαρτίου 2022 που απαιτούσε άμεση αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων από την Ουκρανία υποστηρίχθηκε από 90 έθνη και υποστηρίχθηκε από 141. 35 κράτη απείχαν και μόνο πέντε ήταν αντίθετα στο ψήφισμα, τα πέντε κατά: Λευκορωσία, Βόρεια Κορέα, Ερυθραία, Ρωσία και Συρία. Αυτό είναι πολύ χειρότερο για τη Ρωσία από το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του 2014 που καλούσε τα κράτη να μην αναγνωρίσουν την κατοχή της Κριμαίας, όπου 100 χώρες ήταν υπέρ, 58 απείχαν και 11 κατά. Οι 35 αποχές στο ψήφισμα της 2ας Μαρτίου περιλαμβάνουν βαρέων βαρών όπως η Κίνα και η Ινδία, αλλά αυτές οι αποχές δεν σηματοδοτούν ισχυρή υποστήριξη για τη Ρωσία που περιμένει στα φτερά. Πολλά κράτη που υποτίθεται ότι είναι ευθυγραμμισμένα με τη Ρωσία, όπως η Αρμενία και το Καζακστάν, απείχαν. Το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο υπέγραψε συμφωνία μια ημέρα πριν από την εισβολή για να σχηματίσει συμμαχία με τη Ρωσία, δεν ψήφισε. Χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία θα συνεχίσουν να συνεργάζονται με τη Ρωσία, αλλά μόνο μικρά, αδύναμα κράτη-πελάτες ευθυγραμμίζονται με τη Ρωσία.
Ειλικρινά, η Ρωσία είναι από μόνη της στα άκρα. Οι ενέργειες της Ρωσίας δεν συνάδουν με τις δικές της απόψεις για το διεθνές δίκαιο, απονομιμοποιώντας κάθε νομική θέση που ισχυρίζεται ότι κατέχει. Σε αντίθεση με τον Ψυχρό Πόλεμο, η Ρωσία δεν έχει ευρεία γεωπολιτική υποστήριξη για να στηριχθεί σε καμία. Είναι ουσιαστικά μόνη και δεν θα μπορέσει να ωθήσει τις νομικές εξελίξεις προς την κατεύθυνση που ευνοεί. Φυσικά, η Ρωσία δεν είναι ανίσχυρη. Το βέτο του στο Συμβούλιο Ασφαλείας θα περιορίσει τον θεσμό στο άμεσο μέλλον. Στην καλύτερη περίπτωση, η Ρωσία μπορεί να εμποδίσει την πρόοδο του διεθνούς δικαίου. Δεν μπορεί να το σταματήσει.
Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Verfassungsblog στη διεύθυνση URL https://verfassungsblog.de/no-new-cold-war-for-international-law/ στις Tue, 08 Mar 2022 21:56:09 +0000.