Στις 28 Φεβρουαρίου 2022, η Ουκρανία υπέβαλε αίτηση για προσωρινά μέτρα κατά της Ρωσίας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ). Η Ουκρανία αναφέρθηκε σε «μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από τα ρωσικά στρατεύματα κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής επίθεσης εναντίον του κυρίαρχου εδάφους της Ουκρανίας». Εντός μιας ημέρας από το αίτημα της Ουκρανίας, το Δικαστήριο του Στρασβούργου χορήγησε «επείγοντα προσωρινά μέτρα» σύμφωνα με το άρθρο 39 του Κανονισμού του Δικαστηρίου.
Ενώ η ίδια η απόφαση του Δικαστηρίου για τα προσωρινά μέτρα δεν είναι, ως συνήθως, δημόσια, το δελτίο τύπου αναφέρει ότι «…το Δικαστήριο αποφασίζει (…) να υποδείξει στην κυβέρνηση της Ρωσίας να απόσχει από στρατιωτικές επιθέσεις κατά αμάχων και πολιτικών αντικειμένων, συμπεριλαμβανομένων οικιστικών χώρων, οχημάτων έκτακτης ανάγκης και άλλων ειδικά προστατευμένων πολιτικών αντικειμένων, όπως σχολεία και νοσοκομεία, και να εξασφαλιστεί άμεσα η ασφάλεια των ιατρικών ιδρυμάτων, του προσωπικού και των οχημάτων έκτακτης ανάγκης εντός της επικράτειας που δέχεται επίθεση ή πολιορκείται από ρωσικά στρατεύματα».
Το Δικαστήριο αναφέρθηκε στην «τρέχουσα στρατιωτική δράση που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 σε διάφορα μέρη της Ουκρανίας και θεωρεί ότι δημιουργεί πραγματικό και συνεχή κίνδυνο σοβαρών παραβιάσεων των δικαιωμάτων του άμαχου πληθυσμού της Σύμβασης, ιδίως βάσει του άρθρου 2 ( δικαίωμα στη ζωή), 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας) και 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα».
Ουκρανία κατά Ρωσίας αρ. 10 – ή συλλογική επιβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη εναντίον ενός σκοπούμενου τυράννου
Η δικαιοδοτική βάση για τα προσωρινά μέτρα στο Στρασβούργο είναι το άρθρο 33 της ΕΣΔΑ. Η διάταξη όριζε ότι «[κάθε Υψηλό Συμβαλλόμενο Μέρος μπορεί να παραπέμψει στο Δικαστήριο οποιαδήποτε εικαζόμενη παραβίαση των διατάξεων της Σύμβασης και των Πρωτοκόλλων αυτής από άλλο Υψηλό Συμβαλλόμενο Μέρος».
Η υπόθεση που άσκησε η Ουκρανία κατά της Ρωσίας είναι ήδη η δέκατη διακρατική αίτηση στο Στρασβούργο από το 2014. Λαμβάνοντας υπόψη την κλίμακα της ρωσικής συμπεριφοράς από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, μπορεί κανείς να ελπίζει ότι σε αυτήν την αίτηση θα συμμετάσχουν ορισμένα από τα άλλα 45 μέλη κράτη της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Όλοι μπορούν να κάνουν χρήση της υποχρεωτικής δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου.Δεν απαιτείται περαιτέρω έννομο συμφέρον. Το στενό περίβλημα της διπλωματικής προστασίας δεν εμποδίζει μια τέτοια ενέργεια ενόψει του καθεστώτος erga omnes partes της ΕΔΑ. Δεν υπάρχουν καλοί λόγοι για να αφήσουμε την Ουκρανία μόνη με τη διακρατική της εφαρμογή, μια θεραπεία που συντάχθηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο για να αντιμετωπίσει τον «προθέσιμο τύραννο» στην Ευρώπη. Είναι καιρός να το χρησιμοποιήσουμε, άλλωστε ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει ξεκαθαρίσει τις προθέσεις του.
Η κοινή προσπάθεια χρήσης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου δείχνει ότι είναι δυνατή μια συντονισμένη δράση από τα κράτη. Οι πόροι που χρειάζονται στο Δικαστήριο του Στρασβούργου θα πρέπει να διατεθούν από τα κράτη. Ο Andrew Forde παρατήρησε σχετικά με το Συμβούλιο της Ευρώπης ότι υπάρχει μια πρωτοβουλία στη γερμανική Bundestag για να διασφαλιστεί ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης δεν θα υποστεί καμία μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη οικονομική ζημιά ως αποτέλεσμα της απόφασης του Οργανισμού να αναστείλει τη Ρωσία λόγω ένοπλης επίθεσης εναντίον της Ουκρανίας.
Ασφαλώς, το υλικό κριτήριο του Δικαστηρίου περιορίζεται στη Σύμβαση και στα Πρωτόκολλά της και δεν επεκτείνεται στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο ή στο ius ad bellum. Οι περιορισμοί ήταν κεντρικοί στην υπόθεση Γεωργία κατά Ρωσίας II , την οποία συζήτησα εδώ .
Η αξία των προσωρινών μέτρων από το Στρασβούργο, όπως αποδεικνύεται από μεταγενέστερη πρακτική
Υποστήριξα υπέρ της αξίας αυτού του τύπου προσωρινών μέτρων , τα οποία έχουν ζητηθεί και εκδοθεί προηγουμένως σε καταστάσεις οξείας σύγκρουσης. Το Δικαστήριο αναφέρεται λεπτομερώς στις προηγούμενες περιπτώσεις στο δελτίο τύπου της 1ης Μαρτίου 2022. Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι «το προσωρινό μέτρο που αναφέρθηκε στις 13 Μαρτίου 2014 στο πλαίσιο της διαδικασίας Ουκρανία, Κάτω Χώρες κατά Ρωσίας (…) σχετικά με τα γεγονότα στην Ανατολική Ουκρανία παρέμειναν σε ισχύ».
Θεωρώ ότι αξίζει τον κόπο να υπογραμμίσω ότι τα εν λόγω αιτήματα για προσωρινά μέτρα προέρχονται από κράτη μέλη της ΕΣΔΑ. Από την πρακτική της Γεωργίας, της Ουκρανίας, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν συνάγεται ότι βλέπουν πράγματι αξία σε αυτή την πορεία δράσης.
Στην υπόθεση Γεωργία κατά Ρωσίας III , την οποία η Γεωργία ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2009, η Γεωργία «απαίτησε[ed] από τη Ρωσική Ομοσπονδία να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις της βάσει της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της απόφασης του Δικαστηρίου της 12ης Αυγούστου 2008 [στο εφαρμόσει τον κανόνα 39 του Κανονισμού του Δικαστηρίου (προσωρινά μέτρα)]».
Εξέφρασα την απογοήτευσή μου για τη σιωπή του Δικαστηρίου στην απόφαση Γεωργία κατά Ρωσίας II του 2021 σχετικά με τον γενικό ρόλο των προσωρινών μέτρων. Δεδομένου του μεγάλου χρόνου που διαρκούν οι περίπλοκες διακρατικές διαδικασίες σε περιπτώσεις στρατιωτικών συγκρούσεων, τα διαδικαστικά βήματα που οδηγούν στην έκδοση απόφασης θα μπορούσαν να επανεξεταστούν προς όφελος μεγαλύτερης δημόσιας πρόσβασης στις πληροφορίες που παρέχουν τα αντίστοιχα κράτη ως απάντηση στα προσωρινά αιτήματα. Η θήκη του Δικαστηρίου προσφέρει πολλές ευκαιρίες για να ακονιστεί αυτό το σημαντικό ξίφος.
Ναι, το διακύβευμα είναι μεγάλο
Ο Kushtrim Istrefi και ο Antoine Buyse έχουν υποστηρίξει σχετικά με τα προσωρινά μέτρα που διατάχθηκαν στο πλαίσιο της σύγκρουσης του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ότι «όσο ευρύτερο είναι το πεδίο εφαρμογής ενός προσωρινού μέτρου, φαίνεται, και όσο μεγαλύτερο είναι το διακύβευμα για τα κράτη, τόσο λιγότερο είναι πιθανό ότι τα μέτρα θα τηρηθούν. Και ως συνέπεια αυτού του ίδιου ευρέος πεδίου, θα είναι επίσης πολύ πιο επίμαχο σε μεταγενέστερο στάδιο να αξιολογηθεί εάν το προσωρινό μέτρο έχει τηρηθεί».
Αν και συμφωνώ ότι το διακύβευμα είναι υψηλό και η πιθανότητα συμμόρφωσης είναι ελάχιστη, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι η απόφαση για τα προσωρινά μέτρα δεν εισάγει νέα νομική υποχρέωση για τη Ρωσική Ομοσπονδία. Τα προσωρινά μέτρα έχουν δηλωτικό χαρακτήρα. Από την άποψη του Δικαστηρίου, το κριτήριο για τις ενέργειες όλων των εμπλεκόμενων κρατών μελών της ΕΣΔΑ είναι και παραμένει η Σύμβαση. Έτσι, η (μελλοντική εκ των υστέρων) αξιολόγηση εάν τηρήθηκε η απόφαση των προσωρινών μέτρων του Δικαστηρίου είναι στην πραγματικότητα το ερώτημα εάν τα κράτη έχουν συμμορφωθεί με τον ίδιο τον πυρήνα των υποχρεώσεών τους από τη Σύμβαση. Η θήκη του Δικαστηρίου προσφέρει πολλές ευκαιρίες για να ακονιστεί αυτό το σημαντικό ξίφος.
Γεγονότα, γεγονότα, γεγονότα
Στην προσωρινή διαταγή, το Δικαστήριο ζήτησε από τη Ρωσική Ομοσπονδία να ενημερώσει το Δικαστήριο για τα μέτρα που έλαβε για να διασφαλίσει την πλήρη συμμόρφωση με τη Σύμβαση.
Η ισχύς των διακρατικών διαδικασιών στο Στρασβούργο έγκειται στην αντικειμενική εξακρίβωση των γεγονότων. Το δικαστήριο δεν είναι πολιτικός παράγοντας, είναι διεθνές δικαστήριο. Έδωσα ελπίδα για ένα εποπτικό αποτρεπτικό αποτέλεσμα ότι ενδέχεται να ξεδιπλωθούν τα προσωρινά αιτήματα για πληροφορίες. Τα προσωρινά μέτρα από το Στρασβούργο μπορούν να βοηθήσουν, τουλάχιστον μπορεί κανείς να ελπίζει, στον περιορισμό των χειρότερων από τις χειρότερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το Δικαστήριο και το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Ρωσία
Στη διάταξή του της 1ης Μαρτίου 2022, το Δικαστήριο κοινοποίησε επίσης τα προσωρινά μέτρα στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης σύμφωνα με το άρθρο 39 § 2 του Κανονισμού του Δικαστηρίου. Αξίζει να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι ακόμη και αν τα δικαιώματα εκπροσώπησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο κύριο πολιτικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, την Επιτροπή Υπουργών, ανεστάλησαν, η Ρωσία εξακολουθεί να δεσμεύεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Η Ρωσία, φαίνεται, καταψήφισε τη δική της αναστολή, η ίδια η ψηφοφορία παραμένει εμπιστευτική. Ακόμη περισσότερο, θα πρέπει να λογοδοτήσει για όλες τις υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η συνθήκη.
Στο σημείο αυτό αξίζει να θυμηθούμε τη λεγόμενη ελληνική περίπτωση. Η Δανία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Ολλανδία ένωσαν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση στην ελληνική χερσόνησο στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Τον Νοέμβριο του 1969, η τελική έκθεση της πλέον ανενεργής Επιτροπής είχε διαρρεύσει στη Le Monde και τους The Sunday Times . Στις 12 Δεκεμβρίου 1969, ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών ανακοίνωσε την αποχώρηση της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης βάσει του άρθρου 7 του CoE-St. Η Ελλάδα έγινε ξανά δεκτή στο Συμβούλιο της Ευρώπης και έγινε μέλος της ΕΣΔΑ το 1974, όταν είχε αποκατασταθεί η δημοκρατία.
Η παλαιότερη πρακτική σχετικά με τα ασφαλιστικά μέτρα σε διακρατικές διαδικασίες
Η ανάλυση της προηγούμενης διακρατικής νομολογίας και η χρήση προσωρινών μέτρων δείχνει ότι τηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό τα προσωρινά μέτρα. Ωστόσο, η σχετική παλιά νομολογία δεν περιλαμβάνει καταστάσεις ένοπλης σύγκρουσης.
Το αίτημα να ανασταλεί η εκτέλεση του Nicolas Sampson στην πρώτη κιόλας σειρά διακρατικών διαδικασιών μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου τη δεκαετία του 1950 ήταν το πρώτο προσωρινό μέτρο από το Στρασβούργο. Το Ηνωμένο Βασίλειο ανταποκρίθηκε στο αίτημα, παρόλο που εκείνη την εποχή δεν υπήρχε καμία νομική βάση για τα προσωρινά μέτρα.
Στην υπόθεση Ιρλανδία κατά Ηνωμένου Βασιλείου, η Ιρλανδία ζήτησε, τον Μάρτιο του 1972, από την Επιτροπή, «να ζητήσει από την εναγόμενη κυβέρνηση: πρώτον, τη δέσμευση ότι κάθε τέτοια μεταχείριση των προσώπων υπό κράτηση, όπως καταγγέλλεται στην αίτηση καθώς συνιστά παραβίαση του άρθρου 3 θα πρέπει να διακοπεί». Επιπλέον, η Ιρλανδία είχε ζητήσει περαιτέρω να οριστούν παρατηρητές από την Επιτροπή για να παρακολουθήσουν την ανάληψη υποχρέωσης. Ωστόσο, η Επιτροπή απέρριψε το αίτημα και υποστήριξε ότι " δεν είχε την εξουσία, σύμφωνα με τις λειτουργίες της βάσει της Σύμβασης, να ικανοποιήσει το αίτημα ." Είναι επίσης αλήθεια, ωστόσο, ότι ο Βρετανός πρωθυπουργός είχε δεσμευτεί προηγουμένως, με δημόσια δήλωση στο Κοινοβούλιο, να μην χρησιμοποιήσει περαιτέρω τις ενοχοποιημένες τεχνικές ανάκρισης.
Εν τω μεταξύ στη Χάγη
Στις 27 Φεβρουαρίου 2022, η Ουκρανία προσέφυγε επίσης στο Διεθνές Δικαστήριο σύμφωνα με τη συμβιβαστική ρήτρα της Σύμβασης για τη Γενοκτονία και ζήτησε προσωρινά μέτρα. Το ICJ ανακοίνωσε –με μια εξαιρετικά ασυνήθιστη ταχύτητα για το Δικαστήριο της Χάγης– ότι θα πραγματοποιήσει ακροάσεις στις 7 και 8 Μαρτίου 2022. Σε ξεχωριστή δήλωση, η Joan E. Donoghue, Πρόεδρος του ICJ, ζήτησε « την προσοχή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην ανάγκη να ενεργήσει κατά τρόπο που θα επιτρέψει σε οποιαδήποτε διάταξη του Δικαστηρίου να εκδώσει σχετικά με το αίτημα για προσωρινά μέτρα τα κατάλληλα αποτελέσματα». Ο Peter Tzeng έχει συγκρίνει το Στρασβούργο και τη Χάγη όσον αφορά τα προσωρινά μέτρα στο Völkerrechtsblog. Το έργο του ICJ θα περιοριστεί στις τέσσερις γωνίες της Σύμβασης για τη Γενοκτονία και με παρόμοιο τρόπο όπως το Στρασβούργο περιορίζεται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Το Δικαστήριο δεν έχει καμία ευκαιρία και το χρησιμοποιεί
Ασφαλώς, ενόψει των εκθέσεων που ρέουν από την Ουκρανία, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει πολύ μικρή επιρροή να ασκήσει. Πρέπει να χαιρετίσουμε όμως ότι, παρόλο που το Δικαστήριο δεν έχει καμία ευκαιρία να σταματήσει την αιματοχυσία, το Δικαστήριο τη χρησιμοποιεί.
Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Verfassungsblog στη διεύθυνση URL https://verfassungsblog.de/strasbourg-has-no-chance-and-uses-it/ στις Thu, 03 Mar 2022 11:22:57 +0000.