« Χώρα είναι! Λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση αυτής της ανάρτησης στο διαδίκτυο, ο Master of Ceremony (το pedel , στην τοπική ακαδημαϊκή γλώσσα) θα αναφωνήσει αυτές τις λέξεις για να σηματοδοτήσει μια σημαντική στιγμή στη ζωή του Juan Ruiz Ramos. Θα έχει υπερασπιστεί τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο VU του Άμστερνταμ, υπό την από κοινού επίβλεψη του Lieneke Slingenberg από το VU και του Javier Roldán Barbero από το Πανεπιστήμιο της Γρανάδας. Η διδακτορική διατριβή έχει θέμα «Η ελεύθερη κυκλοφορία των αιτούντων άσυλο εντός του κράτους υποδοχής σύμφωνα με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Παρέχει μια ολοκληρωμένη νομική ανάλυση των άρθρων 26 και 31 παράγραφος 2 της σύμβασης για τους πρόσφυγες (ΣΚ), του άρθρου 12 παράγραφος 1 του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR) και του άρθρου 2 παράγραφος 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ).
Γιατί να νοιάζονται οι αναγνώστες του ιστολογίου του Συντάγματος για αυτά τα απομακρυσμένα γεγονότα και τις σκοτεινές διατάξεις; Ακόμα και να προσπαθήσετε να αποκτήσετε πρόσβαση σε ένα από τα αντίγραφα του proefschrift στη βιβλιοθήκη της VU, ή αλλιώς, να περιμένετε ανυπόμονα να εμφανιστεί το βιβλίο σε έναν διεθνή εκδότη; Υποστηρίζω ότι το θέμα του βιβλίου πραγματεύεται ένα από τα ακαδημαϊκά και πολιτικά τυφλά σημεία πάνω στα οποία μας κάλεσαν να αναλογιστούμε οι συγκλητές του παρόντος συμποσίου. Εάν δεν είστε εξοικειωμένοι με τα αναφερόμενα άρθρα, έχετε καλή παρέα με πολλούς ειδικούς στον τομέα του μεταναστευτικού δικαίου που έχουν αφιερώσει μεγάλο μέρος του επαγγελματικού τους χρόνου τα τελευταία χρόνια για να αποτρέψουν τη συμφωνία για το νέο Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου (CEAS) Όλες οι παραπάνω διατάξεις διακηρύσσουν την ελευθερία μετακίνησης εντός της επικράτειας ενός κράτους ως θεμελιώδες δικαίωμα των προσφύγων ή του καθενός αντίστοιχα, με ποικίλους όρους και περιορισμούς.
Ο Εννοιολογικός Πυρήνας της Μεταρρύθμισης του ΚΕΣΑ
Ο περιορισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας των ανεπιθύμητων αιτούντων άσυλο είναι ο εννοιολογικός πυρήνας του πακέτου μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκε πολιτικά από τα νομοθετικά όργανα της ΕΕ τον Δεκέμβριο του 2023. Μεγάλες ομάδες ανθρώπων που αναζητούν διεθνή προστασία στην ΕΕ θα υπόκεινται στις λεγόμενες συνοριακές διαδικασίες. Οι αξιώσεις τους θα διεκπεραιωθούν ενώ «κρατούνται στα εξωτερικά σύνορα ή ζώνες διέλευσης ή κοντά σε αυτά» (πρόταση της Επιτροπής) προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω μετακίνησή τους και να διευκολυνθούν οι επακόλουθες απελάσεις. Η θέσπιση τέτοιων μέτρων περιορισμού θα είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη μέλη, υπό την προϋπόθεση ότι ένας αιτών άσυλο πληροί ορισμένα κριτήρια, ιδίως το χαμηλό ποσοστό επιτυχίας προηγούμενων αξιώσεων προστασίας που υποβλήθηκαν από συμπολίτες του, υπολογιζόμενο με μέσο όρο σε ολόκληρη την ΕΕ.
Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και πολλοί συνάδελφοι της επιστημονικής κοινότητας έχουν επικρίνει έντονα αυτήν την αντίληψη για πολιτικούς και νομικούς λόγους από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι της γνώμης ότι οι συνοριακές διαδικασίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς την επιβολή κράτησης σε μεγάλη κλίμακα. Συνεπώς, η μεταρρύθμιση του ΚΕΣΑ βασίζεται στη στέρηση της ελευθερίας ως τακτικό μέσο πολιτικής ασύλου και όχι ως έσχατο μέτρο, παραβιάζοντας έτσι ένα από τα παλαιότερα ανθρώπινα δικαιώματα που προστατεύονται σθεναρά από συνθήκες, έθιμα και συντάγματα. Σε πολλές περιπτώσεις, τα μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν θα πληρούν τις διαδικαστικές και ουσιαστικές απαιτήσεις της νόμιμης κράτησης. Εξάλλου, η υποβολή αίτησης ασύλου με στατιστικά χαμηλό ποσοστό επιτυχίας δεν περιλαμβάνεται στους λόγους κράτησης που αναγνωρίζονται στο διεθνές ή ενωσιακό δίκαιο. Αναμένεται εκ των πραγμάτων κράτηση και, ως εκ τούτου, συστηματικές παραβιάσεις των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αντίστοιχων διατάξεων της νομοθεσίας της ΕΕ. Η συνοδευτική ακαδημαϊκή συζήτηση επικεντρώθηκε στις αμφιλεγόμενες αποφάσεις Saadi και Ilias και Ahmed του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ). Τα επιεικά του πρότυπα προφανώς ενθάρρυναν το νομοθέτη της ΕΕ, αν και τόσο η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ όσο και το Δικαστήριο της ΕΕ έχουν υιοθετήσει πιο σταθερή θέση σχετικά με τα όρια της κράτησης (για μια επισκόπηση, βλ. εδώ ).
Χάρτινοι τοίχοι γύρω από κατασκηνώσεις
Αυτά τα επιχειρήματα είναι επί της ουσίας. Κι όμως, η σχεδόν αποκλειστική εστίαση στην κράτηση έχει στήσει μια παγίδα λόγου για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών. Τι θα συμβεί αν ένα μέτρο που επιβάλλεται σε αιτούντες άσυλο σε ορισμένα τμήματα των συνόρων δεν ισοδυναμεί πραγματικά με στέρηση της ελευθερίας; Εάν, για παράδειγμα, ο φυσικός χώρος του περιορισμού είναι ένα μικρό νησί της Μεσογείου αρκετά μεγάλο ώστε να μην πληροί τις προϋποθέσεις ως κέντρο κράτησης; Εάν η εγκατάσταση δεν είναι φυσικά κλειδωμένη κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά μάλλον προστατεύεται από την απειλή επιβολής διοικητικών κυρώσεων, όπως η απώλεια πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες, ή χειρότερα, από την απειλή κράτησης του ατόμου ως απάντηση σε οποιαδήποτε παραβίαση της απαίτησης διαμονής ? Υπάρχει άφθονο περιθώριο δημιουργικότητας εκ μέρους των αρχών να χτίσουν χάρτινους τοίχους γύρω από στρατόπεδα και να σχεδιάσουν «ημικαρκινικούς χώρους» (Guild et al 2015: 34-35) που δεν ισοδυναμούν με κράτηση με τη νομική έννοια, αλλά περιορίζουν τη χωρική κινητικότητα εξίσου σκληρά και αποτελεσματικά.
Δεν υπάρχουν όρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε περιορισμούς που βασίζονται στην περιοχή εκτός της κράτησης; Παραδόξως, σχεδόν όλοι (κυρίως συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής της ΕΕ) φαίνεται να υποθέτουν ότι αυτού του είδους τα περιοριστικά μέτρα εμπίπτουν καθαρά στη διακριτική ευχέρεια των κρατών (ή του νομοθέτη της ΕΕ) – με άλλα λόγια, ότι η διάκριση μεταξύ de facto κράτησης και μη κράτηση σηματοδοτεί το όριο μεταξύ παράνομων και νόμιμων μέτρων, μεταξύ της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της απεριόριστης κρατικής εξουσίας. Δεν θα μπορούσαν να έχουν περισσότερο λάθος. Η αποκλειστική αναφορά στο δικαίωμα στην ελευθερία δεν αναγνωρίζει την ίδια την ύπαρξη του σχετικού αλλά διακριτού ανθρώπινου δικαιώματος να μετακινείται εντός της επικράτειας ενός κράτους που κατοχυρώνεται στις διατάξεις που αναφέρονται παραπάνω. Ενώ το πρώτο απολαμβάνει υψηλότερο επίπεδο προστασίας, αυτό δεν σημαίνει ότι τα μέτρα που περιορίζουν την ενδοεδαφική μετακίνηση μπορούν να επιβληθούν για απλή διοικητική διευκόλυνση ή ως απάντηση σε λαϊκιστικά αιτήματα να είναι σκληρά για «ψευδείς» (ή απλώς πάρα πολλούς) αιτούντες άσυλο.
Επανεξετάζοντας την «Ελευθερία της Κίνησης»
Γιατί αποτύχαμε να καταστήσουμε σημαντικό το δικαίωμα των αιτούντων άσυλο στην ελεύθερη κυκλοφορία στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης του ΚΕΣΑ; Στο δίκαιο της ΕΕ, η έννοια της «ελεύθερης κυκλοφορίας» συνδέεται στενά με τη διασυνοριακή κυκλοφορία των πολιτών της Ένωσης και, ως εκ τούτου, με το προνομιακό καθεστώς των πολιτών και όχι με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιπλέον, το άρθρο 2 παράγραφος 1 του πρωτοκόλλου αριθ. 4 είναι ένας από τους σπάνιους κανόνες της ΕΣΔΑ που δεν αντικατοπτρίζεται στο κείμενο του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Αυτό δεν αποκλείει ότι αποτελεί μέρος των άγραφων γενικών αρχών του δικαίου της Ένωσης, οι οποίες παρέχουν μια πρόσθετη πηγή θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ (βλ. άρθρο 6 παράγραφος 3 ΣΕΕ). Ωστόσο, η απουσία του δικαιώματος για ενδοεδαφική μετακίνηση από το κείμενο του Χάρτη συμβάλλει στο να αγνοηθεί.
Ίσως ο πιο σημαντικός λόγος για την τρέχουσα έλλειψη συνάφειας του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας των αιτούντων άσυλο είναι το αβέβαιο πεδίο εφαρμογής του στο ίδιο το διεθνές δίκαιο. Η νομολογία του ΕΔΔΑ σχετικά με το άρθρο 2 παράγραφος 1 του Πρωτοκόλλου αριθ. Το 4 είναι αραιό και ασαφές. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τις άλλες πηγές. Το βιβλίο του Ruiz Ramos μας πληροφορεί ότι σχεδόν κάθε λεπτομέρεια νομικής κατασκευής αμφισβητείται σε νομική υποτροφία.
Το κρίσιμο στοιχείο είναι το προσωπικό πεδίο εφαρμογής. Ένας αιτών άσυλο που μόλις εισήλθε παράτυπα μπορεί να βασιστεί μόνο στην ασθενέστερη προστασία του άρθρου 31 παράγραφος 2 του RC. Οι άλλες τρεις διατάξεις προϋποθέτουν κάποιο είδος επίσημης άδειας από το κράτος υποδοχής. Σε ελαφρώς διαφορετική γλώσσα και πλαίσιο, απαιτούν το άτομο να βρίσκεται «νόμιμα [με]στην επικράτεια». Αναμφισβήτητα, αυτή η έννοια καλύπτει όλους τους αιτούντες άσυλο των οποίων η αξίωση για διεθνή προστασία έχει καταχωριστεί και οι οποίοι απολαμβάνουν προσωρινού δικαιώματος παραμονής κατά τη διαδικασία καθορισμού του καθεστώτος (επί του παρόντος άρθρο 9 παράγραφος 1 της οδηγίας για τις διαδικασίες ασύλου). Αλλά αυτή η άποψη απέχει πολύ από το να είναι αδιαμφισβήτητη. Εκκρεμεί νομική διαμάχη σχετικά με τον τρόπο αξιολόγησης του καθεστώτος ανάθεσης σε συνοριακή διαδικασία βάσει του επικείμενου κανονισμού για τις διαδικασίες ασύλου.
Άλλα ζητήματα ερμηνείας περιλαμβάνουν τους νόμιμους λόγους που δικαιολογούν την επέμβαση στο δικαίωμα που προβλέπεται στο άρθρο 12 παράγραφος 3 ICCPR και στο άρθρο 2 παράγραφοι 3 και 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 ΕΣΔΑ, οι οποίες δεν αλληλεπικαλύπτονται πλήρως. Επιπλέον, τα περιγράμματα της απαίτησης αναλογικότητας που ισχύει για όλους τους περιορισμούς δεν είναι καθόλου σαφή. Περιλαμβάνει αυτή η απαίτηση δικαίωμα για ατομική απόφαση που λαμβάνει υπόψη τις ιδιαίτερες περιστάσεις κάθε υπόθεσης, όπως στις υποθέσεις απέλασης βάσει του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ; Ή δικαιούται ο αρμόδιος νομοθέτης σε «νομοθετική εξισορρόπηση», δηλαδή να σταθμίζει ο ίδιος τα σχετικά συμφέροντα, π.χ. κατά την ανάθεση ορισμένων κατηγοριών αιτούντων άσυλο σε συνοριακές διαδικασίες με περιορισμούς βάσει περιοχής, χρησιμοποιώντας την ιθαγένεια των αιτούντων άσυλο ως μοναδική κριτήρια επιλογής?
Επιστροφή στο γραφείο!
Κάποια στιγμή, αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να απαντηθούν από το ΔΕΕ ή το ΕΔΔΑ όταν προκύψουν οι πρώτες υποθέσεις από την εφαρμογή του μεταρρυθμισμένου συστήματος ασύλου της ΕΕ. Είμαστε καλά εξοπλισμένοι για να κερδίσουμε αυτές τις υποθέσεις; Δεν είμαι τόσο σίγουρος για αυτό. Προτού μπουν στη σκηνή οι στρατηγικές προσφυγές, τόσο οι αγωνιστές όσο και οι νομικοί θα πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους. Η διατριβή του Ruiz Ramos είναι μια καλή αρχή. Αγαπητοί συνάδελφοι, πίσω στο γραφείο. Χώρα είναι!
Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Verfassungsblog στη διεύθυνση URL https://verfassungsblog.de/asylum-seekers-right-to-free-movement/ στις Wed, 28 Feb 2024 12:52:38 +0000.