Συμμετοχή της ΕΕ στην Ανανέωση του Ισπανικού Δικαστικού Συμβουλίου

Η αυξανόμενη πολιτική πόλωση των δυτικών φιλελεύθερων δημοκρατιών οδηγεί συχνά σε καταστάσεις πολιτικού αδιεξόδου που απαιτούν την παρέμβαση μιας εξωτερικής αρχής ικανής να λύσει τον κόμπο. Συνήθως, αυτή είναι μια λειτουργία που προορίζεται για το δικαστικό σώμα, αλλά όταν η διαμάχη επικεντρώνεται –όπως στην ισπανική περίπτωση– ακριβώς στο ποιος κυβερνά τους δικαστές, καθίσταται απαραίτητο να καταφύγουμε σε εξωτικές, μερικές φορές εξωφρενικές λύσεις για να καλύψουμε τις αδυναμίες του συνταγματικού Μετά τη δεύτερη (άκαρπη) συνάντηση που πραγματοποιήθηκε σήμερα μεταξύ του Επιτρόπου Reynders και εκπροσώπων της ισπανικής κυβέρνησης και του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δεν υπάρχει καμία απλή λύση στο θέμα της ανανέωσης του Ισπανικού Δικαστικού Συμβουλίου με σημαντικές επιπτώσεις για το άμεσο μέλλον του ισπανικού πολιτικού σεναρίου. Σε αυτό το ιστολόγιο, υποστηρίζω ότι κάτω από όλα τα τεχνικά επίπεδα έννομης τάξης που επικαλείται η γενική υπεράσπιση του κράτους δικαίου, υπάρχουν πολιτικές και δημοκρατικές συζητήσεις για τις οποίες η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό αλλά αβέβαιο και αμφισβητήσιμο ρόλο.

Στις δύο τελευταίες εκθέσεις για το κράτος δικαίου (2022 και 2023), στην ενότητα αφιερωμένη στην Ισπανία, ¹⁾ η Επιτροπή προειδοποίησε για τη δύσκολη κατάσταση του Γενικού Δικαστικού Συμβουλίου (CGPJ) λόγω της έλλειψης ανανέωσης και προσαρμογής στη διαδικασία διορισμού των δικαστών-μελών του. Αυτή η έλλειψη ανανέωσης επηρεάζει το έργο του Ανωτάτου Δικαστηρίου και το δικαστικό σύστημα, επηρεάζοντας τον αριθμό των υποθέσεων που εκδικάστηκαν και τη διάρκεια των διαδικασιών. Επιπλέον, ελλείψει λύσης σύμφωνης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, η Επιτροπή τονίζει ότι πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα. Επιπλέον, οι Εκθέσεις απηχούσαν το επίπεδο της αντιλαμβανόμενης δικαστικής ανεξαρτησίας στην Ισπανία, το οποίο εξακολουθεί να είναι χαμηλό στο ευρύ κοινό και τώρα είναι χαμηλό μεταξύ των εταιρειών. Τέλος, η Επιτροπή συνέστησε να προχωρήσει η ανανέωση του CGPJ με ύψιστη προτεραιότητα και να ξεκινήσει «μια διαδικασία για την προσαρμογή του διορισμού των δικαστών-μελών του, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δικαστικά συμβούλια». Αρχικά θα εξηγήσω τους αντίστοιχους ισπανικούς συνταγματικούς κανόνες του CGPJ, τον τρόπο με τον οποίο το εν λόγω Συμβούλιο ενεπλάκη στην κομματική πολιτική και, τέλος, τον νεοαποκτηθέντα ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην επίλυση αυτού του πολιτικού αδιεξόδου.

Οι ισπανικοί συνταγματικοί κανόνες του παιχνιδιού

Σύμφωνα με το άρθρο 122 παράγραφος 3 του Ισπανικού Συντάγματος, ο CGPJ ²⁾ αποτελείται από τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου που προεδρεύει και από 20 μέλη που διορίζονται για πενταετή θητεία αποτελούμενα από 12 δικαστές ή δικαστές και 8 δικηγόρους ή άλλους νομικούς αναγνωρισμένης επάρκειας με πάνω από δεκαπέντε χρόνια επαγγελματικής πρακτικής. Ενώ το Σύνταγμα προβλέπει ότι το Κοινοβούλιο εκλέγει τους οκτώ νομικούς, δεν προσδιορίζει ποιος θα πρέπει να επιλέξει τους υπόλοιπους 12 δικαστές και δικαστές. Σύμφωνα με το άρθρο 567 του Οργανικού Νόμου 6/1985 (LOPJ), το οποίο αναπτύσσει τη συνταγματική αρχή, τα 20 μέλη διορίζονται από τη Βουλή (10 από το Συνέδριο των Αντιπροσώπων και 10 από τη Γερουσία) και εκλέγονται και στις δύο περιπτώσεις από 60 ειδικούς % πλειοψηφία των μελών τους.

Σύμφωνα με το ισπανικό Σύνταγμα, η CGPJ είναι υπεύθυνη για διορισμούς, προαγωγές, επιθεωρήσεις και πειθαρχικά θέματα. Ως εκ τούτου, αν και το CGPJ δεν είναι όργανο δικαιοδοσίας, ασκεί λειτουργίες που επηρεάζουν δυναμικά την εξέλιξη της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των δικαστών και των δικαστών.

Το CGPJ ως αντικείμενο της πολιτικής διαμάχης

Η Ισπανία δεν ήταν ξένη προς την αυξανόμενη πολιτική πόλωση άλλων δυτικών φιλελεύθερων δημοκρατιών. Ωστόσο, δεδομένου ότι ο Pedro Sánchez, ο ηγέτης του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος PSOE, τον Ιούνιο του 2018 έδιωξε τον Mariano Rajoy, τότε αρχηγό του ισπανικού συντηρητικού κόμματος PP, από το Moncloa μετά από πρόταση δυσπιστίας, ³⁾ και με την υποστήριξη των Podemos και των υπέρ της ανεξαρτησίας και των βασκικών και καταλανικών εθνικιστικών κομμάτων, το επίπεδο επιδείνωσης της πολιτικής συζήτησης έχει φτάσει σε αφόρητα ύψη. Οι θέσεις μεταξύ των δύο μπλοκ φαίνονται ασυμβίβαστες. Τα αριστερά κόμματα, μαζί με τα εθνικιστικά κόμματα των Βάσκων, της Γαλικίας και της Καταλονίας από τη μια και τα δεξιά και ακροδεξιά κόμματα από την άλλη. Ως εκ τούτου, κανείς στην Ισπανία σήμερα δεν μπορεί να φανταστεί κάποια σημαντική συμφωνία μεταξύ των δύο βασικών ισπανικών κομμάτων. Οι τελευταίες γενικές εκλογές τον Ιούλιο του 2023 βάθυναν αυτή τη διαίρεση του μπλοκ με μια πύρρεια νίκη του αριστερού μπλοκ και των περιφερειακών εθνικιστών, αφήνοντας ένα στενό περιθώριο ελιγμών για την κυβέρνηση Σάντσες.

Το δικαστικό σώμα δεν αγνοούσε αυτή την αυξανόμενη πόλωση της ισπανικής πολιτικής. Τον Δεκέμβριο του 2018, ήρθε η ώρα να ανανεωθούν τα μέλη του CGPJ σύμφωνα με τους κανόνες που καθορίζονται στο Σύνταγμα και στο LOPJ, του οποίου η τελευταία έκδοση το 2013 είχε εγκριθεί από το PP. Τα δύο τρίτα που απαιτούνται για την ανανέωση συνεπάγονται την απαραίτητη συμφωνία μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, PSOE και PP. Ιστορικά, υπήρξε μια σιωπηρή πολιτική συμφωνία μεταξύ του PP και του PSOE ότι όποιος κατέχει την κυβέρνηση του έθνους έχει το δικαίωμα να διορίζει την πλειοψηφία των μελών του CGPJ. Με τη νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση, αναμενόταν ότι η πλειοψηφία των μελών του CGPJ θα ήταν προοδευτική.

Ωστόσο, το PP αρνήθηκε έκτοτε να ανανεώσει το CGPJ, διατηρώντας έτσι μια «αδικαιολόγητη» συντηρητική πλειοψηφία στο CGPJ. Τα προσχήματα ήταν πολλαπλά: η υποστήριξη πρώην τρομοκρατών της ETA στη νέα κυβέρνηση, η παρουσία «ριζοσπαστών κομμουνιστών» (Podemos) στην ισπανική κυβέρνηση συνασπισμού, η μεταρρύθμιση του εγκλήματος της εξέγερσης, η αμφισβήτηση της δικαστικής αμεροληψίας και οι κατηγορίες περί νομιμότητας προς τη Δικαιοσύνη κατά τομείς που στηρίζουν την κυβέρνηση κ.λπ. ⁴⁾ Από τον Απρίλιο του 2021, το PP έχει ζητήσει τη μεταρρύθμιση του συστήματος εκλογής των 12 δικαστών ή δικαστών του CGPJ πριν από την ανανέωσή του. Σε αντίθεση με την τρέχουσα ρύθμιση, όπου το Κοινοβούλιο επιλέγει μεταξύ των υποψηφίων από κατάλογο που παρέχεται από το CGPJ, το PP υποστηρίζει ότι οι ίδιοι οι δικαστές και οι δικαστές πρέπει να εκλέγουν τους εκπροσώπους τους. Η πρόταση του PP, διαφορετική από αυτή που έκανε στην κυβέρνηση το 2013, εξηγείται από την τρέχουσα πεποίθηση του ισπανικού δεξιού κόμματος ότι το μεγαλύτερο μέρος των δικαστών και των δικαστών έχει μια συντηρητική προκατάληψη.

Συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Το αδιέξοδο που προκλήθηκε από την άρνηση του PP να καταλήξει σε συμφωνία σύμφωνα με τους καθιερωμένους κανόνες οδήγησε το δικαστικό σώμα σε μια απαράδεκτη κατάσταση: 20 κενές θέσεις στο Ανώτατο Δικαστήριο –το 25% του προσωπικού του– και 49 από τα 116 προεδρεία των δικαστηρίων στη χώρα παραμένουν κενός. Κατά συνέπεια, αυτό οδήγησε σε μείωση του αριθμού των αποφάσεων από το Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο, δεδομένου του ρόλου του στη διασφάλιση της συνέπειας στην ερμηνεία του εθνικού δικαίου, είχε αντίκτυπο στην ασφάλεια δικαίου. Η κατάσταση υπονομεύει επίσης την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης και παρατείνει τη διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών. Σε αυτό το πλαίσιο, τον Σεπτέμβριο του 2022, ο Επίτροπος Reynders ταξίδεψε στην Ισπανία για δύο ημέρες για να διευκολύνει τη συμφωνία μεταξύ του PP και του PSOE για την επίλυση του μπλοκαρίσματος του CGPJ, μεταξύ άλλων. Μετά από πολλές συναντήσεις, ⁵⁾ η επίσκεψη ήταν ανεπιτυχής και το μπλοκάρισμα διατηρήθηκε.

Ωστόσο, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι διαφορετικός αυτή τη φορά. Στις 22 Δεκεμβρίου 2023, ο πρόεδρος της κυβέρνησης, Pedro Sánchez και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Alberto Nuñez Feijoo (το PSOE και το PP), συμφώνησαν να ζητήσουν τη μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ανανέωση του CGPJ ^6). Ο πρωτοφανής χαρακτήρας του ισπανικού αιτήματος έγινε αρχικά δεκτός με έκπληξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η παρέμβαση της οποίας στα συνταγματικά συστήματα των κρατών μελών αντιμετωπίζεται συνήθως με καχυποψία από τις αντίστοιχες εθνικές αρχές. Αφού στάθμισε προσεκτικά τα χαρακτηριστικά ενός εξωτικού νέου ρόλου στις εσωτερικές υποθέσεις της Ισπανίας ως κυρίαρχου κράτους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδέχθηκε τον διαμεσολαβητικό της ρόλο υπό την ευθύνη του Επιτρόπου Reynders. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι διαμεσολαβητικές της λειτουργίες θα πραγματοποιηθούν μέσω ενός «δομημένου διαλόγου» για την εφαρμογή της σύστασης στις εκθέσεις του 2022 και του 2023 για το κράτος δικαίου για την Ισπανία. Ο διάλογος αυτός ξεκίνησε στις 31 Ιανουαρίου 2024 και σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους δύο μήνες. Δεν έχουν ξεπεραστεί πολλές λεπτομέρειες σχετικά με τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο μήνα. Τα μέρη εξέφρασαν μόνο τη δέσμευση να συνεχίσουν να εργάζονται μαζί και να επανασυνεδριάσουν αυτόν τον μήνα. ⁷⁾ Η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε σήμερα δεν φαίνεται να έχει ρίξει φως στη διαμάχη, όπως μαρτυρεί το κρυπτικό δελτίο τύπου του Επιτρόπου Reynders. ^8ο)

Προκαταρκτικά συμπεράσματα

Ο διαμεσολαβητικός ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επίλυση εθνικής πολιτικής διαφοράς μπορεί να συνίσταται στις ευρύτερες λειτουργίες της για την προώθηση του γενικού συμφέροντος της Ένωσης και τη διασφάλιση της εφαρμογής των Συνθηκών (άρθρο 17 της ΣΕΕ, σε συνδυασμό με το άρθρο 2 ΣΕΕ σχετικά με το κράτος δικαίου και την αρχή της επικουρικότητας). Από αυτή την άποψη, η εμπλοκή της ΕΕ σε ένα εσωτερικό ζήτημα του ισπανικού συνταγματικού συστήματος αποκαλύπτει δύο αλληλένδετα και σημαντικά φαινόμενα. Πρώτον, θα πρέπει να σημειώσουμε και να αμφισβητήσουμε το εκτεταμένο περιεχόμενο των λειτουργιών και των εξουσιών της ΕΕ ως θεματοφύλακα του κράτους δικαίου. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, η επιδείνωση της πολιτικής κουλτούρας της ισπανικής φιλελεύθερης δημοκρατίας και η ανικανότητά της να ανταποκριθεί εύλογα στην αυξανόμενη πολιτική πόλωση.

Όπως προειδοποίησε ο James Madison στο Federalist Paper n.10, ⁹⁾ τα πολιτικά κόμματα φαίνεται να έχουν γίνει φατρίες, απλοί εκπρόσωποι συγκεκριμένων συμφερόντων, ξεχνώντας έτσι το θεμελιώδες καθήκον τους να επιδιώκουν το γενικό συμφέρον του κοινωνικού συνόλου. Σε αυτό το πλαίσιο, βρισκόμαστε σε ένα πολυεπίπεδο συνταγματικό σύστημα όπου η ΕΕ μπορεί να ασκήσει καθήκοντα διαμεσολάβησης και διαιτησίας για να προστατεύσει την εύρυθμη λειτουργία των εθνικών συνταγματικών συστημάτων από μια επιστημική και πολιτική αρχή που αξίζει μια πιο λεπτομερή ανάλυση. Σε αυτό το πνεύμα, η επιτυχία της φόρμουλας διαμεσολάβησης της ΕΕ και η τελική της εξουσία ως ο απόλυτος ερμηνευτής του τι και τι δεν είναι σύμφωνο με το κράτος δικαίου αποτελεί θεμελιώδες καθαρτικό για την πολιτική καταιγίδα που ξεσπά την παραμονή της έγκρισης του ήδη συνταγματικά αμφισβητούμενου νόμου αμνηστίας για τους Καταλανούς ηγέτες υπέρ της ανεξαρτησίας.

---

Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Verfassungsblog στη διεύθυνση URL https://verfassungsblog.de/renewal-of-the-judiciary/ στις Mon, 19 Feb 2024 20:44:17 +0000.