Μία από τις πιο δημοσιευμένες καινοτομίες που επιφέρει ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA ή Κανονισμός) είναι η «θεσμοποίηση» ενός καθεστώτος που προέκυψε και εδραιώθηκε εδώ και μια δεκαετία μέσω εθελοντικών προγραμμάτων που εισήχθησαν από τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες: αξιόπιστες επισημάνσεις. Αυτή η ανάρτηση ιστολογίου παρέχει μια επισκόπηση των σχετικών διατάξεων, διαδικασιών και παραγόντων. Υποστηρίζει ότι, τελικά, το πολύκροτο καθεστώς έμπιστων επισημάνσεων του DSA είναι απίθανο να έχει ρηξικέλευθες επιπτώσεις στη συγκράτηση περιεχομένου στην Ευρώπη.
Οι έμπιστοι σημαιοφόροι του DSA
Η (δεν προκαλεί έκπληξη) λογική του συστήματος που βρίσκεται στο άρθρο 22 DSA ενσωματώνεται στην αιτιολογική σκέψη 61: δίνοντας προτεραιότητα στον χειρισμό των ειδοποιήσεων που υποβάλλονται από έμπιστους επισημάνσεις, «η δράση κατά του παράνομου περιεχομένου μπορεί να γίνει πιο γρήγορα και αξιόπιστα». Το καθεστώς αξιόπιστης επισήμανσης απονέμεται από τον διορισμένο Συντονιστή Ψηφιακών Υπηρεσιών (DSC) όπου είναι εγκατεστημένος ο αιτών. Μόλις φθάσει εκεί, το καθεστώς αυτό θα αναγνωρίζεται από όλες τις πλατφόρμες που στοχεύουν το DSA.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που οδήγησαν στην έγκριση του κανονισμού, βασικό ζήτημα ήταν τα κριτήρια επιλεξιμότητας για έμπιστους επισημάνσεις. Πράγματι, η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν ότι μόνο οντότητες (όχι φυσικά πρόσωπα) που εκπροσωπούν «συλλογικά συμφέροντα» θα μπορούσαν – μεταξύ άλλων απαιτήσεων – να φιλοδοξούν να λάβουν μια τέτοια αναγνώριση. Εάν μια τέτοια πρόταση είχε εισχωρήσει στο τελικό κείμενο του DSA, αυτό θα σήμαινε, για παράδειγμα, ότι οι εταιρικές οντότητες που εκπροσωπούν μόνο ιδιωτικά συμφέροντα δεν θα ήταν σε θέση να έχουν πρόσβαση στο καθεστώς έμπιστης επισήμανσης DSA.
Το τελικό κείμενο του DSA (ευτυχώς) δεν περιέχει τέτοια απαίτηση και αντ' αυτού υποδεικνύει «ιδιωτικούς φορείς» ως δυνητικά κατάλληλους για ονομασία αξιόπιστης επισήμανσης. Συνολικά, το άρθρο 22 παράγραφος 2 ορίζει ότι μια οντότητα (όπως και η πρόταση της Επιτροπής, εξαιρούνται επίσης τα φυσικά πρόσωπα) που φιλοδοξεί να λάβει τέτοιο καθεστώς: (α) διαθέτει ιδιαίτερη πείρα και ικανότητα για τους σκοπούς του εντοπισμού, του εντοπισμού και της κοινοποίησης παράνομου περιεχομένου ; (β) να είναι ανεξάρτητος από οποιονδήποτε πάροχο διαδικτυακών πλατφορμών· και (γ) ασκεί τις δραστηριότητές του για σκοπούς υποβολής ειδοποιήσεων με επιμέλεια, ακρίβεια και αντικειμενικότητα.
Η ίδια η αιτιολογική σκέψη 61 παρέχει παραδείγματα οντοτήτων που θα είναι κατάλληλες να γίνουν έμπιστοι επισημάνσεις στο πλαίσιο του DSA. Γίνεται αναφορά σε μονάδες παραπομπής στο Διαδίκτυο των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου ή της Ευρωπόλ, σε οργανισμούς που ανήκουν στο δίκτυο τηλεφωνικών γραμμών INHOPE για την αναφορά υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και σε οργανισμούς που δεσμεύονται να κοινοποιούν παράνομες ρατσιστικές και ξενοφοβικές εκφράσεις στο Διαδίκτυο.
Η λίστα είναι απλώς υποδειγματική. Ως εκ τούτου, όσον αφορά, π.χ., οι δημιουργικές βιομηχανίες, οι εμπορικοί τους φορείς και οι βιομηχανικές ενώσεις είναι επίσης προφανείς υποψήφιοι για το καθεστώς έμπιστου επισημάνσεως σύμφωνα με το DSA, δεδομένου ότι (i) ένα από τα βασικά καθήκοντά τους είναι η επιβολή των δικαιωμάτων των μελών τους μέσω εξειδικευμένων και έμπειρες ομάδες και (ii) γι' αυτό είναι ήδη έμπιστοι flaggers μέσω ιδιωτικών συμφωνιών με πλατφόρμες, από τις οποίες είναι σαφώς ανεξάρτητοι.
Όλα αυτά υποδηλώνουν, ωστόσο, ότι οι «floodgates» των αξιόπιστων flagger είναι πλέον ανοιχτές σε πολλούς, αν όχι σε όλους; Η απάντηση φαίνεται να είναι αρνητική, καθώς διαφορετικά θα χανόταν το ίδιο το σκεπτικό για την ταχεία διαδικασία διεκπεραίωσης των ειδοποιήσεων. Πράγματι, η DSA διευκρινίζει ότι «ο συνολικός αριθμός των έμπιστων επισημάνσεων που απονέμονται σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να είναι περιορισμένος» προκειμένου «να αποφευχθεί η μείωση της προστιθέμενης αξίας αυτού του μηχανισμού».
Όλα αυτά σημαίνουν ότι, ενώ οι εμπορικοί φορείς και οι βιομηχανικές ενώσεις ενθαρρύνονται να υποβάλλουν αιτήσεις στην αρμόδια DSC, η DSA δεν θα επηρεάζει την ικανότητα ιδιωτικών οντοτήτων και ιδιωτών να συνάπτουν συμφωνίες με διαδικτυακές πλατφόρμες εκτός του πλαισίου αξιόπιστης επισήμανσης της DSA. Για να είμαι ειλικρινής, αυτό ακούγεται σαν ένα αποτέλεσμα «τίποτα καινούργιο κάτω από τον ήλιο», καθώς τέτοιες συμφωνίες έχουν τεθεί σε ισχύ εδώ και πολύ καιρό. Αν σκεφτεί κανείς για παράδειγμα τα πνευματικά δικαιώματα, το YouTube εγκαινίασε το αξιόπιστο πρόγραμμα επισήμανσης ήδη από το 2012.
Παρόλα αυτά, το θεσμικό πλαίσιο που έχει δημιουργήσει ο DSA έχει τη δυνατότητα να εξακολουθεί να έχει νόημα, τουλάχιστον για δύο λόγους. Το πρώτο είναι ότι πιθανότατα θα οδηγήσει σε τυποποίηση πρακτικών και προσεγγίσεων. Αυτό το σκεπτικό ενισχύεται περαιτέρω από την (πολύ ευπρόσδεκτη και πολύ αναγκαία) εναρμόνιση της ειδοποίησης και της δράσης που επιφέρει το άρθρο 16 DSA. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι θα χρησιμεύσει για τη συμπλήρωση – κατά τρόπο lex generalis προς lex specialis – των καθεστώτων που περιέχονται στη συγκεκριμένη αντικειμενική νομοθεσία. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το άρθρο 17 της Οδηγίας 2019/790 (Οδηγία DSM).
Αξιόπιστες σημαίες και άρθρο 17 της Οδηγίας DSM
Δεδομένου ότι το άρθρο 17 της Οδηγίας DSM κινείται από τη θεώρηση ότι, με την αποθήκευση και τη διάθεση περιεχομένου που έχει αναρτηθεί από χρήστες, οι πάροχοι υπηρεσιών κοινής χρήσης διαδικτυακού περιεχομένου (OCSSP) εκτελούν απευθείας πράξεις επικοινωνίας και διαθέτοντας στο κοινό, οι φορείς εκμετάλλευσης τέτοιων πλατφορμών είναι απαιτείται να εξασφαλίσει σχετικές εξουσιοδοτήσεις από τους ενδιαφερόμενους δικαιούχους για την ανάληψη τέτοιων δραστηριοτήτων. Ωστόσο, ενδέχεται, παρά τις «βέλτιστες προσπάθειες» που κατέβαλαν οι OCSSP σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 4 στοιχείο α), να μην εξασφαλιστεί τελικά τέτοια εξουσιοδότηση, δεδομένου ότι οι κάτοχοι δικαιωμάτων δεν υποχρεούνται να τη χορηγήσουν. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι OCSSP μπορούν να αποφύγουν την ευθύνη συμμορφώνοντας τις σωρευτικές απαιτήσεις σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 4 στοιχεία β) έως γ).
Στην Πολωνία, C-401/19 , το τμήμα μείζονος συνθέσεως του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έκρινε ότι ο μηχανισμός ευθύνης που αναφέρεται στο άρθρο 17 παράγραφος 4 «όχι μόνο είναι κατάλληλος, αλλά φαίνεται επίσης απαραίτητος για την κάλυψη της ανάγκης για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας». Από αυτή την άποψη, δύο αξιοσημείωτα σημεία μπορούν να προεκτεθούν.
Το πρώτο είναι ότι η χρήση αυτοματοποιημένων τεχνολογιών αναγνώρισης περιεχομένου φαίνεται αναπόφευκτη σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 4 στοιχεία β)-γ): η εποπτεία περιεχομένου σε κλίμακα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χειροκίνητα. Ωστόσο, το ΔΕΕ έχει επιτρέψει τέτοιες τεχνολογίες μόνο στο βαθμό που είναι σε θέση να διακρίνουν επαρκώς τις νόμιμες και τις παράνομες μεταφορτώσεις. Από αυτή την άποψη, το DSA θα διαδραματίσει για άλλη μια φορά βασικό ρόλο: οι υποχρεώσεις διαφάνειας που ορίζονται σε αυτό θα χρησιμεύσουν πράγματι για να καθοριστεί εάν οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται από πλατφόρμες που πληρούν τις προϋποθέσεις ως OCSSP πληρούν την εντολή του ΔΕΕ.
Το δεύτερο σημείο αντικατοπτρίζει την κλίμακα των υποχρεώσεων εποπτείας περιεχομένου των OCSSP: προφανώς, κάποιος πρέπει να στέλνει όλες αυτές τις ειδοποιήσεις! Από αυτή την άποψη, είναι προφανές ότι, τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς (σκεφτείτε τη μουσική, για παράδειγμα), οι «έμπιστοι κάτοχοι δικαιωμάτων» θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική του άρθρου 17. Με τη σειρά τους, οι πλατφόρμες θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα ειδοποιήσεις προκειμένου να συμμορφωθούν με τις υποχρεώσεις που ορίζονται στο άρθρο 17 παράγραφος 4 στοιχεία β) έως γ).
Το τελευταίο σημείο επιβεβαιώνεται περαιτέρω εάν λάβει κανείς υπόψη τις έξι βασικές διασφαλίσεις που εντόπισε το ΔΕΕ στην Πολωνία, ιδιαίτερα την τρίτη: οι OCSSP οδηγούνται στο να καταστήσουν το περιεχόμενο μη διαθέσιμο σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 4 στοιχεία β)-γ) υπό την προϋπόθεση ότι οι κάτοχοι δικαιωμάτων να τους παρέχει τις σχετικές και απαραίτητες πληροφορίες. Σαφώς, οι οντότητες που πληρούν τις προϋποθέσεις ως έμπιστοι επισημάνσεις στις δημιουργικές βιομηχανίες θα διαδραματίσουν τον πιο σημαντικό ρόλο, είτε μέσω του μοντέλου που επικυρώνεται από το DSA είτε μέσω υφιστάμενων ή νέων ιδιωτικών συμφωνιών με OCSSP. Υπό αυτή την έννοια, θα είναι ενδιαφέρον να δούμε εάν θα προκύψει ανταγωνισμός μεταξύ των ιδιωτικών προγραμμάτων έμπιστης επισήμανσης και των προγραμμάτων που εκτελούνται από την DSC, με την έννοια ότι τα πρώτα ενδέχεται να αποδειχθούν πιο ελκυστικά για τους κατόχους δικαιωμάτων (επίσης λόγω λιγότερων ή/και λιγότερο αυστηρών υποχρεώσεων από εκείνα του άρθρου 22 DSA) από τα τελευταία. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι οι ειδοποιήσεις που θα υποβάλει ο δικαιούχος θα συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις που ορίζονται στο DSA.
Και λοιπόν?
Λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα προηγούνται, το πολυδιαφημισμένο καθεστώς επισήμανσης της DSA πρέπει να θεωρηθεί ως πρωτοποριακή καινοτομία; Για την ώρα αυτό δεν φαίνεται να ισχύει. Όλα αυτά θα μπορούσαν να προκαλέσουν –τουλάχιστον στο μυαλό των πιο κυνικών αναγνωστών, ίσως ακόμη και στον εαυτό μου– τη δήλωση από το Il Gattopardo του Giuseppe Tomasi di Lampedusa, που λέει περίφημα: «Se vogliamo che tutto rimanga com'è, bisogna che tutto cambi». ("Αν θέλουμε τα πράγματα να παραμείνουν ως έχουν, τα πράγματα θα πρέπει να αλλάξουν.")
Ωστόσο, και τουλάχιστον, η θεσμική και εναρμονισμένη μορφή που απονέμεται στους έμπιστους επισημάνσεις έχει τη δυνατότητα να εξομαλύνει τις αποκλίσεις που προέκυψαν στην πράξη και να συμπληρώνει ουσιαστικά τα νομικά καθεστώτα που προβλέπονται σε ειδική νομοθεσία, συμπεριλαμβανομένου αλλά προφανώς δεν περιορίζεται στον τομέα των πνευματικών δικαιωμάτων.
Ωστόσο, για να συμβεί αυτή η (θετική) εξέλιξη και έτσι να αποφευχθεί μια ύπουλη μορφή gattopardismo, θα πρέπει πρώτα να δούμε πώς οι διορισμένοι DSCs θα χειριστούν τον ρόλο τους, σε ποιους θα απονεμηθεί το καθεστώς αξιόπιστης επισήμανσης και πώς θα λειτουργήσει η διαδικασία στο πρακτική, συμπεριλαμβανομένης της συνεκτίμησης των ίδιων των υποχρεώσεων των έμπιστων επισημάνσεων σύμφωνα με το άρθρο 22. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ασφαλές να συναχθεί το συμπέρασμα ότι το «θεσμοποιημένο» καθεστώς έμπιστης επισήμανσης του DSA δεν θα αντικαταστήσει αλλά, μάλλον, θα συμπληρώσει (ή ακόμη και θα ανταγωνίζεται!) το εθελοντικά έμπιστα προγράμματα επισήμανσης που υπάρχουν ήδη.
Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Verfassungsblog στη διεύθυνση URL https://verfassungsblog.de/the-dsas-trusted-flaggers/ στις Thu, 22 Feb 2024 07:55:12 +0000.