Ο παράνομος πόλεμος του Πούτιν στην Ουκρανία είναι προφανώς μια ανθρωπιστική καταστροφή. Είναι επίσης μια νομική καταστροφή και η επιθετικότητα της Ρωσίας είναι μια απειλή που επηρεάζει διαφορετικά κράτη με διαφορετικούς τρόπους σε ολόκληρη την Ευρώπη, υπονομεύοντας την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία. Για παράδειγμα, ο Πούτιν φέρεται να έχει απειλήσει τόσο τη Σουηδία όσο και τη Φινλανδία να μην ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, επιχειρώντας να αποτρέψει μια μετατόπιση από τη δέσμευση για ουδετερότητα που είναι βαθιά ενσωματωμένη στη σουηδική πολιτική ψυχή. Είναι επομένως ακόμη πιο ενδιαφέρον το γεγονός ότι η Σουηδία και η Φινλανδία συνήψαν πρόσφατα μια νέα στρατηγική ενισχυμένης συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας μεταξύ των κρατών. Επιπλέον, η σουηδική κυβέρνηση, μαζί με τη Φινλανδία, έστειλε επιστολή σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ υπενθυμίζοντας την υποχρέωσή τους να βοηθήσουν οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ σε περίπτωση εμπόλεμης επίθεσης .
Πρέπει να το ερμηνεύσουμε αυτό ως προσδοκία για την αποτελεσματική λειτουργία της ΕΕ ως οιονεί ΝΑΤΟ; Αυτή η ανάρτηση ιστολογίου εστιάζει στις πολιτικές και νομικές επιπτώσεις των πολύ σχετικών ερωτημάτων αυτή τη στιγμή (τουλάχιστον για τη Σουηδία), δηλαδή το ζήτημα της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, τον αντίκτυπο της αλληλεγγύης και της αμοιβαίας βοήθειας της ΕΕ και εάν η Σουηδία είναι καθόλου ουδέτερη χώρα, όπως ισχυρίζεται ακόμη η κυβέρνησή της ότι ισχύει.
Η αλληλεγγύη ως θέμα του δικαίου της ΕΕ
Το άρθρο 42 παράγραφος 7 της ΣΕΕ, η ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας, ορίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να ζητήσουν στρατιωτική βοήθεια από άλλα κράτη μέλη σε περίπτωση επίθεσης. Ο Σουηδός πρωθυπουργός, αμέσως μετά την αποστολή της κοινής επιστολής προς τα κράτη μέλη της ΕΕ για αλληλοβοήθεια, προκάλεσε ένα μικρό σκάνδαλο δηλώνοντας δημόσια ότι εάν η Σουηδία ενταχθεί τώρα στο ΝΑΤΟ αυτό θα αποσταθεροποιούσε την περιοχή και θα αύξανε ακόμη περισσότερο τις εντάσεις στην Ευρώπη. Κατηγορήθηκε ότι απηχούσε τη μηχανή προπαγάνδας του Κρεμλίνου. Προφανώς, δεν είναι έργο του Πούτιν να καθορίζει την εξωτερική πολιτική άλλων χωρών, ιδιαίτερα όχι με απειλή.
Από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας, η ρήτρα γενικής αλληλεγγύης (άρθρο 222 ΣΛΕΕ) και η ρήτρα αμοιβαίας βοήθειας (άρθρο 42 παράγραφος 7 ΣΕΕ) σημαίνουν ξεκάθαρα ότι καμία χώρα δεν είναι πραγματικά ουδέτερη από τη στιγμή που προσχωρεί στην ΕΕ, καθώς τα κράτη μέλη υποχρεούνται να ενεργούν με αλληλεγγύη και προσφέρουν αμοιβαία βοήθεια όταν ένα κράτος μέλος της ΕΕ δέχεται επίθεση, μια δέσμευση από την οποία η Σουηδία δεν εξαιρέθηκε κατά την πρόσβαση στη Συνθήκη ΕΕ. Επιπλέον, μια άλλη σκανδιναβική χώρα, η Δανία , μόλις είχε σηματοδοτήσει την προθυμία της να ενταχθεί ενδεχομένως στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας και να αντικρούσει μια από τις «εξαιρέσεις» της από τη Συνθήκη της Λισαβόνας.
Σε κάθε περίπτωση, η ιδέα της αλληλεγγύης στο παρόν πλαίσιο φαίνεται να είναι μεταξύ κρατών και η συλλογική αυτοάμυνα σε επίπεδο ΕΕ είναι περισσότερο στυλ του ΝΑΤΟ παρά η συνεργασία της ΕΕ με παραδοσιακή έννοια: Σύμφωνα με το 222 ΣΛΕΕ, η Ένωση και η Τα κράτη μέλη ενεργούν από κοινού με πνεύμα αλληλεγγύης εάν ένα κράτος μέλος γίνει αντικείμενο τρομοκρατικής επίθεσης ή θύμα φυσικής ή ανθρωπογενούς καταστροφής. Το άρθρο 222 της ΣΛΕΕ ορίζεται ως συνταγματικό καθήκον. Ομοίως, το άρθρο 42 παράγραφος 7 της ΣΕΕ, η διάταξη αμοιβαίας βοήθειας, θα μπορούσε να στείλει ένα ισχυρό πολιτικό μήνυμα ότι η Ευρώπη στέκεται ενωμένη ενάντια σε μια κοινή απειλή για την επικράτειά της και την κοινωνία της, ιδίως καθώς συνεπάγεται κοινή ευρωπαϊκή απάντηση στους τομείς της εσωτερικής και συνοριακής ασφάλειας στους οποίους Το ΝΑΤΟ δεν μπορούσε να αναλάβει δράση (όπως όταν το επικαλέστηκε η Γαλλία το 2015 μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι).
Όπως γράφουν οι Leino-Sandberg και Ojanen σε αυτό το ιστολόγιο , μπορεί όντως να αναρωτηθεί κανείς γιατί δεν υπάρχει περαιτέρω ολοκλήρωση σε αμυντικά θέματα σε ολόκληρη την ΕΕ – ένα θέμα που είναι ιδιαίτερα οξύ αυτή τη στιγμή. Ενώ τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ είναι επίσης μέλη του ΝΑΤΟ, ορισμένα κράτη της ΕΕ που δεν είναι μπορεί να θέλουν και αναμένουν από την ΕΕ να μιμηθεί το ΝΑΤΟ και να ενεργήσει για την επιτακτική ανάγκη για συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας.
Ενώ η ΕΕ δεν έχει δικό της στρατό παρά τη μακροχρόνια συζήτηση σχετικά με αυτό το θέμα, οι ανησυχίες της ΕΕ για την ασφάλεια φαίνεται να συνοψίζονται στη χρήση βίας έναντι διαφόρων απειλών για την ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου. αυτή είναι σίγουρα μια εύλογη ερμηνεία της ευρείας κάλυψης του μηχανισμού αλληλεγγύης σύμφωνα με το άρθρο 222 ΣΛΕΕ (το οποίο έχει συνταχθεί σκόπιμα ως ρήτρα αορίστου χρόνου, από μόνη της μια ενδιαφέρουσα πολιτική απόφαση που εξετάζει μελλοντικές αιτήσεις για τον καθορισμό του πεδίου εφαρμογής της νομικής υποχρέωσης ).
Στο δίκαιο της ΕΕ σε διάφορους τομείς πολιτικής, η αλληλεγγύη της ΕΕ έχει μέχρι στιγμής ερμηνευθεί χαλαρά από τα κράτη μέλη, ενώ το Δικαστήριο της ΕΕ , π.χ. στις υποθέσεις του κράτους δικαίου και του προϋπολογισμού της ΕΕ, έχει λάβει αυστηρότερη θέση. Το Δικαστήριο έχει δώσει έμφαση στην αρχή της αλληλεγγύης, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 2 ΣΕΕ, η οποία αποτελεί από μόνη της μία από τις θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της ΕΕ. Πρόκειται σαφώς για έναν δυναμικό τομέα και το εύρος του μηχανισμού αλληλεγγύης δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί στο πλαίσιο του άρθρου 222 της ΣΛΕΕ. Επιπλέον, η αλληλεγγύη ως συνταγματικό ζήτημα στο δίκαιο της ΕΕ θα μπορούσε ίσως να πλαισιωθεί ως ζήτημα πίστης .
Η διάσταση του σουηδικού συνταγματικού δικαίου
Υπάρχει κάποια εθνική συνταγματική διάταξη που εμποδίζει τη Σουηδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ ή να εκπληρώσει τα νομικά της καθήκοντα στην ΕΕ στον τομέα των αμυντικών πολιτικών; Δεν υπάρχει –κατά την κατανόηση αυτού του συγγραφέα– στο Σουηδικό Σύνταγμα (Βασικός Νόμος) σχετικά με την ουδετερότητα, μόνο για τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται σε περίπτωση πολέμου και για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης σε τέτοιες περιστάσεις (Κεφάλαιο 15 του Βασικού Νόμου, «Regeringsformen») .
Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει συνταγματικό εμπόδιο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ ή για τη συμμετοχή στην αμοιβαία βοήθεια βάσει του άρθρου 42 παράγραφος 7 της ΣΕΕ. Είναι ενδιαφέρον ότι μια νομοθετική αξιολόγηση το 2016 αναφέρει επανειλημμένα την αλληλεγγύη και δηλώνει ότι η Σουηδία θα ενεργήσει αλληλέγγυα προς άλλα κράτη της ΕΕ σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης και αναμένει από άλλα κράτη της ΕΕ να κάνουν το ίδιο εάν η Σουηδία δεχθεί επίθεση.
Αφού η Σουηδία έστειλε όπλα στην Ουκρανία, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη παραβίασαν τον σουηδικό εναέριο χώρο ακριβώς ανατολικά του νησιού Γκότλαντ. Πριν από αυτό, η Σουηδία θα μπορούσε να συνεχίσει να προσποιείται ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι «αλλού». Όχι πλέον. Το ερώτημα τώρα είναι: Θέλει πραγματικά η Σουηδία να περιμένει για να μάθει τι σημαίνει το άρθρο 222 ΣΛΕΕ και η δέσμευση για αλληλεγγύη ή ελπίζει ότι το άρθρο 42 παράγραφος 7 της ΣΕΕ για την αμοιβαία συνδρομή λειτουργεί στην πράξη; Τόσο η Δανία όσο και η Νορβηγία είναι μέρη του ΝΑΤΟ και υπάρχει αυξημένη πιθανότητα, παρά την οργή του Πούτιν, να ενταχθεί και η Φινλανδία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι όλο και περισσότεροι Σουηδοί τάσσονται υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ, αυτό πιθανότατα θα είναι ένα βασικό ερώτημα στις εκλογές του επόμενου έτους. Και δεν υπάρχει συνταγματικό νομικό εμπόδιο για τη Σουηδία είτε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και/ή να πιέσει για βαθύτερη ενσωμάτωση στα αμυντικά ζητήματα της ΕΕ. Ενώ η ουδετερότητα για τη Σουηδία λειτούργησε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και είχε σημαντικές συνέπειες για τη διάσωση των Εβραίων προσφύγων, η κατάσταση φαίνεται πολύ διαφορετική σήμερα.
Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Verfassungsblog στη διεύθυνση URL https://verfassungsblog.de/the-eu-as-quasi-nato/ στις Wed, 16 Mar 2022 07:28:19 +0000.