(… πολύ διδακτικός τίτλος …)
(… [8.17 μ.μ., 1/16/2024] Ένας φίλος που γνωρίζετε αλλά ποτέ δεν θα μαντέψατε ποιος είναι: Ωραία ομιλία από την Μπραμπίλα.
[10.18 μ.μ., 1/16/2024] Alberto Bagnai: Αλλά ο κόσμος δεν καταλαβαίνει, δεν καταλαβαίνει! Είμαι πραγματικά απελπισμένος.
[10.18 μ.μ., 16/1/2024] Alberto Bagnai: Τέλος πάντων, ευχαριστώ! …)
Ευχαριστώ την κοινωνική ασφάλιση της Itinerari, την Επιστημονική της Επιτροπή και ειδικότερα τον πρόεδρό της, Καθ. Alberto Brambilla για την πρόσκληση σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή μελέτης και συζήτησης.
Η προσπάθεια της Itinerari κοινωνικής ασφάλισης να παρουσιάσει μια αντικειμενική και αληθινή ποσοτική εικόνα του περίπλοκου κόσμου της κοινωνικής ασφάλισης, με ένα έργο που θα όριζα ως αληθινή πολιτισμική διαμεσολάβηση μεταξύ δεδομένων και πολιτικής, είναι ιδιαίτερα αξιόλογη. Αντιμέτωπος με μια πολύπλευρη εικόνα και προοπτικές αναλύσεις που δεν είναι πάντα οργανικές, ο προϋπολογισμός που καταρτίστηκε από το Itinerari Previdenziale σήμερα αντιπροσωπεύει ένα πολύτιμο εργαλείο αξιολόγησης. Εδώ βρίσκουμε, σε ένα ενιαίο έγγραφο, ένα συνολικό όραμα που επιμένει ιδιαίτερα στις πηγές και τη βιωσιμότητα της χρηματοδότησης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
Όπως κάθε χρόνο, η εικόνα που μας δίνει η Έκθεση χαρακτηρίζεται από φώτα και σκιές. Ως αισιόδοξος προτιμώ πάντα να ξεκινάω με τα άσχημα νέα. Αναμφίβολα, το πιο ανησυχητικό γεγονός που επισημαίνεται στην Έκθεση αναφέρεται στην έκρηξη των δαπανών πρόνοιας. Ένα γεγονός, θα ήθελα να υπογραμμίσω, το οποίο από μόνο του δεν θα αντιπροσώπευε μια απόλυτη καινοτομία, αλλά που είναι ανησυχητικό για δύο λόγους: για την ταχύτατα επιταχυνόμενη δυναμική και γιατί απουσιάζει εντελώς από τη δημόσια συζήτηση, η οποία επικεντρώνεται στο θέμα των συντάξεων.
Αυτό το μέρος θα μπορούσε επομένως να συνοψιστεί λέγοντας ότι εάν υπάρχει έκτακτη ανάγκη κοινωνικής ασφάλισης, δεν είναι απολύτως σωστό να ταυτιστεί με έκτακτη ανάγκη για συνταξιοδότηση, ειδικά όταν, όπως κάνει η Έκθεση, γίνεται σωστή σύγκριση με την κατάσταση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ορίστε λοιπόν τα καλά νέα:
- Μετά το μεσοδιάστημα της πανδημίας, επαναλαμβάνεται η βελτίωση της αναλογίας ενεργών/συνταξιούχων, η οποία έχει φτάσει στο 1,44 (αυτό τονίζεται στον Πίνακα 6.1 στη σελίδα 111). Το μέγιστο προ της πανδημίας (1,46) δεν έχει επιτευχθεί ακόμη, αυτό που υπογράμμιζε η κοινωνική ασφάλιση δρομολογίων ως το όριο ασφαλείας (1,5) δεν έχει επιτευχθεί, αλλά οι προοπτικές αυτού του θεμελιώδους δείκτη σταθερότητας του συστήματος καθησυχάζουν την ανάπτυξη.
- αυξάνεται το ποσοστό απασχόλησης και μαζί το εισόδημα από εισφορές.
- η ισορροπία μεταξύ εσόδων και υπηρεσιών βελτιώνεται και το έλλειμμα του συστήματος, το οποίο μειώνεται σχεδόν κατά 7 δισ. έναντι 30 δισ. πέρυσι.
Από την πλευρά των ιδιωτικοποιημένων τραπεζών, της πιο σχετικής με την Επιτροπή της οποίας έχω την τιμή να προεδρεύω, υπάρχει ουσιαστικά σταθερός αριθμός μελών, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, και καταστάσεις χρηματοοικονομικής ισορροπίας, με λειτουργικά πλεονάσματα σε ένα πλαίσιο στο οποίο οι τράπεζες έχουν συνολικά αποδείξει ότι είναι ικανές να εφαρμόσουν την «ολοκληρωμένη ευημερία» και έχουν δείξει την τάση να διαδραματίζουν το ρόλο των θεσμικών επενδυτών και να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας της χώρας.
Ωστόσο, ακόμη και αυτά τα σχετικά καλά νέα πρέπει να ενσωματωθούν υπό το πρίσμα της «μεγάλης δημογραφικής μετάβασης». Ένα θέμα στο οποίο η αναφορά επιμένει πολύ και το οποίο απεικονίζεται με πλαστικό τρόπο στο σχήμα 6.1 στη σελ. 122
που απεικονίζει τη «μεγάλη απόσυρση» μέσω του μεγέθους των κοορτών των «baby boomers»: το κύμα των τελευταίων δεν έχει ακόμη τελειώσει, και η έκθεση υποδεικνύει την ανάγκη λήψης προφυλάξεων για την αποφυγή της «λεπτής ισορροπίας» στην οποία αντέχει το σύστημα είναι σε κίνδυνο.
Η δημογραφική μετάβαση είναι στη ζωή του καθενός μας, εμένα που στα εξήντα ενός χρονών δεν έχω εγγόνια, που ήμουν εγγονός ενός παππού που ήταν νεότερος τότε από σήμερα (αλλά και ενός παππού που πέθανε μικρότερος από εμένα, οπότε δεν παραπονιέμαι). Μια μοίρα που μοιράζονται, φαντάζομαι, και πολλοί από εσάς, και εκφράζεται στα στατιστικά στοιχεία που συνοψίζονται ουσιαστικά στην έκθεση.
Ως παλιός μακροοικονομολόγος, θα ήθελα να προσθέσω ένα στοιχείο ανάλυσης, το οποίο θα ήθελα να προτείνω ως ειδική έρευνα στην Επιτροπή Φορέων Διαχείρισης: εκτός από τον δημογραφικό χειμώνα, πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο μακροοικονομικός χειμώνας, όχι μόνο και όχι τόσο για να κλάψει το χυμένο γάλα, αλλά για να αξιολογήσει σωστά την αποτελεσματικότητα των προηγούμενων μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων, για να κατευθύνει καλύτερα ένα πιθανό «μεταρρυθμιστικό εργοτάξιο», να βρει αν όχι την πυξίδα που ελπίζει ο καθηγητής Μπραμπίλα, τουλάχιστον τη βελόνα του. Θα το θέσω αλλιώς, αναφερόμενος στην ενδιαφέρουσα συμβολή του καθ. Brunetta, ο οποίος άρθρωσε την ακρόασή του στην Επιτροπή Φορέων Διαχείρισης σχετικά με το θέμα της διαχρονικής ανάγκης για μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στο ιταλικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης: έχει νόημα να αναρωτηθούμε εάν αυτή η επανειλημμένη ανάγκη για διορθώσεις εξαρτάται μόνο από το γεγονός ότι οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις ήταν κατά κάποιο τρόπο λάθος, ή αν ίσως η ανάγκη διόρθωσης του στόχου εξαρτιόταν από άλλα γεγονότα, απρόβλεπτα και απρόβλεπτα από τον μεταρρυθμιστή.
Σε άλλες περιπτώσεις έχω θυμηθεί ότι σύμφωνα με το ΔΝΤ, το πραγματικό ΑΕΠ, απαλλαγμένο από τις επιπτώσεις του πληθωρισμού, στη χώρα μας θα επανέλθει στην αξία πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση (τιμή του 2007) σε δύο χρόνια, το 2026. Ελπίζουμε να συντομεύσουμε αυτούς τους χρόνους: για να τους φέρουμε μπροστά κατά ένα έτος, στο 2025, θα ήταν απαραίτητο να αυξηθούν κατά 1% τα επόμενα δύο χρόνια, για να τους φέρουμε μπροστά κατά δύο χρόνια, έως το 2024, θα ήταν απαραίτητο να αυξηθούν κατά 2 % του χρόνου.
Στόχοι που στο σημερινό μακροοικονομικό πλαίσιο είναι εξαιρετικά φιλόδοξοι. Για να δώσουμε έναν όρο σύγκρισης, η Γαλλία και η Γερμανία επέστρεψαν στον όγκο του ΑΕΠ του 2007 (υπερβαίνοντας το) το 2011. Τέσσερα χρόνια σύλληψης συστήματος έναντι19.
Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική αν αναλύσουμε τη δυναμική του ονομαστικού ΑΕΠ, δηλαδή την αξία της παραγωγής, η οποία εξ ορισμού λαμβάνει επίσης υπόψη την εξέλιξη των τιμών και που είναι αυτή που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των αναλογιών των διαφόρων χρηματοοικονομικών ποσοτήτων.
Σε αυτήν την περίπτωση, η κορύφωση πριν από την κρίση έφτασε το 2008, αλλά ενώ η Γερμανία και η Γαλλία επέστρεψαν σε αυτήν την τιμή ήδη το 2010, η Ιταλία την έφτασε μόλις το 2015. Επτά χρόνια ονομαστικής διακοπής του ΑΕΠ σε σύγκριση με τα δύο της Γαλλίας και της Γερμανίας. Μπορούμε επίσης να διαβάσουμε υπό το φως αυτής της καταστροφικής ανωμαλίας το βήμα στη σχέση μεταξύ των συνταξιοδοτικών δαπανών και του ΑΕΠ που φαίνεται στο σχήμα 1.4 στη σελ. 20 της προηγούμενης έκθεσης :
ένα βήμα που διαρκεί σε όλη τη φάση της ανακοπής του ονομαστικού ΑΕΠ και σταθεροποιείται όταν το ονομαστικό ΑΕΠ ανακάμπτει ασθενώς.
Θα ήταν ενδιαφέρον να επαληθεύσουμε εάν τα σενάρια των διαφόρων μεταρρυθμιστών έλαβαν υπόψη τέτοιες καταστροφικές προοπτικές, που αντιπροσωπεύουν μια απόλυτη ανωμαλία στην ιστορία του ΑΕΠ μιας ενωμένης Ιταλίας (συμπεριλαμβανομένων των παγκόσμιων πολέμων):
(… σημ.: για χάρη της χώρας μου, δεν σκέφτηκα καν να παρουσιάσω το γράφημα σε λογαριθμική κλίμακα, αλλά επειδή υπάρχουν διακριτικοί ουρανίσκοι εδώ, θα σας το δείξω:
και ποιος ξέρει αν ξέρει κανείς πώς να το ερμηνεύσει… ).
Αυτή η απολύτως ανώμαλη στάση του ΑΕΠ έχει πολύ συγκεκριμένες καταβολές, που βρίσκονται στις πολιτικές λιτότητας. Για να δώσουμε κάποιες τάξεις μεγέθους, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ το 2018 οι δημόσιες επενδύσεις ήταν 30 δισεκατομμύρια κάτω από την πορεία τους. Από το 2020, η αναστολή των κανόνων τους επέτρεψε να πλησιάσουν πιο κοντά στην τάση τους, αλλά το 2022 ήταν ακόμα 20 δισεκατομμύρια κάτω από την ιστορική τους διαδρομή.
Η Έκθεση, δικαίως, φωτογραφίζει ό,τι υπάρχει και δεν ριψοκινδυνεύει σε αντιγεγονότα, τα οποία ωστόσο μπορεί να είναι χρήσιμα σε όσους θέλουν να αξιολογήσουν εκ των υστέρων την εγκυρότητα των μεταρρυθμιστικών παρεμβάσεων.
Αν το ονομαστικό ΑΕΠ είχε παραμείνει στην τάση του:
(όπως και το ΑΕΠ των κύριων Ευρωπαίων εταίρων μας) το 2022 θα ήταν περίπου 20% υψηλότερο:
και επομένως οι λόγοι προς το ΑΕΠ, ceteris paribus, αναλογικά χαμηλότεροι. Μετάβαση στον Πίνακα 6.4 στη σελίδα 116:
Αυτό σημαίνει ότι το 2022 η αναλογία μεταξύ συνταξιοδοτικών δαπανών και ΑΕΠ, αντί για 12,97%, θα ήταν 10,36%, και καθαρά από την Welfare Intervention Management και το IRPEF η ίδια αναλογία, αντί για 8,6% θα ήταν 6,9%.
Εν ολίγοις, πρέπει να αναρωτηθούμε σοβαρά το ερώτημα κατά πόσο η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, με την ευρεία έννοια, και ειδικότερα του δημόσιου συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, έχει διακυβευτεί ακριβώς από εκείνες τις παρεμβάσεις που στόχευαν στην προστασία του, πόσο Η επάρκεια των μελλοντικών συντάξεων έχει υπονομευτεί από παρεμβάσεις που εφαρμόζονται στο όνομα των μελλοντικών γενεών και οι οποίες σήμερα θεωρούνται γενικά εσφαλμένες.
Οι απόψεις αλλάζουν, αλλά τα μπάζα παραμένουν!
Το υπογραμμίζω αυτό για να επιστήσω την προσοχή ενός τόσο εξειδικευμένου κοινού σε αυτό που πιστεύω ότι είναι η πιο επείγουσα από τις διάφορες εθνικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που πρέπει να επιλυθούν. Η προσοχή στη δημογραφία και το ποσοστό γεννήσεων είναι σίγουρα αξιέπαινη και καλά κατευθυνόμενη, αλλά μεγαλύτερη βιωσιμότητα της διαχείρισης της κοινωνικής ασφάλισης δεν επιτυγχάνεται μόνο δίνοντας στη χώρα τα δικά του παιδιά ή των άλλων, αλλά και, και ίσως πάνω απ' όλα, με επενδύσεις, δηλ. ανάπτυξη, δηλαδή σταθερότητα μεμονωμένων σταδιοδρομιών, δηλ. μια συγκεκριμένη δυνατότητα πραγματοποίησης των φιλοδοξιών για γονεϊκότητα, δηλαδή προσοχή!, χαμηλότερες δαπάνες για παρεμβάσεις κοινωνικής πρόνοιας και μεγαλύτερα έσοδα από φόρους και κοινωνική ασφάλιση.
Το λέω αυτό όχι για να υποτιμήσω, αλλά για να ενισχύσω τις προτάσεις της Έκθεσης, οι σοφές προτάσεις της οποίας θα απογοητεύονταν εάν σε ένα πλαίσιο κρίσης εφαρμόζονταν φιλοκυκλικές πολιτικές των οποίων τα αποτελέσματα προσπάθησα να σας βοηθήσω να ποσοτικοποιήσετε.
(… στην πραγματικότητα έβγαλα τη σφαλιάρα και έτσι αν θέλετε να ειπωθούν ακριβώς οι λέξεις, μπορείτε να τις βρείτε εδώ:
και αν η καρδιά σας αντέχει – ή άλλο εσωτερικό όργανο της επιλογής σας – μπορείτε επίσης να βρείτε ολόκληρη την εκδήλωση στη διαδικτυακή τηλεόραση του Επιμελητηρίου .
Εγώ, ομολογώ, σκεφτόμουν ήδη τα επόμενα ραντεβού – στην ινδική πρεσβεία όπου απροσδόκητα συνάντησα έναν από εσάς, που πρέπει να με είχε δει μάλλον κουρασμένος, και μετά σε ένα επαγγελματικό δείπνο, όπου έφτασα ακόμα πιο κουρασμένος – αλλά εγώ εμπιστεύσου αρκετά αυτούς που διαβάζουν συνήθως και δεν μοιάζουν με αγελάδα κ.λπ.:
και το πρόβλημα είναι ότι πάνω απ' όλα η παρέμβαση του αξιοσέβαστου -με τον τρόπο του- συναδέλφου Tabacci, για τον οποίο τρέφω συμπάθεια, συνάντησε ευχάριστα νεύματα συγκατάθεσης από ένα κοινό που πιστεύω ότι πραγματικά δεν κατάλαβε τι του είπα. Ίσως δεν είναι εύκολα εξηγήσιμο, ή δεν είμαι ικανός γι' αυτό, ή η φρίκη του να έχουμε κάνει κάτι στον εαυτό μας σε περιόδους ειρήνης που είναι δύο φορές πιο σοβαρό από αυτό που κάναμε στον εαυτό μας στον τελευταίο πόλεμο είναι τέτοιο που επιβάλλει το ένστικτο επιβίωση μια άμεση ψυχαναλυτική απομάκρυνση. Κανείς δεν θέλει να δει τον τάφο που έχουμε σκάψει για τον εαυτό μας, για το τίποτα, στη σειρά του ΑΕΠ: τους δείχνεις ότι έχουν καπνίσει το 20% του ονομαστικού ΑΕΠ και σου μιλάνε επίσης για το Idraulik και τον κλιμακωτό καπνοπώλη και το κοινό γνέφει συγκαταβατικά, ίσως επειδή βρίσκεται σε γνώριμο έδαφος, στην κοπριά που τον ταΐζουν καθημερινά οι υπεύθυνοι πληροφοριών, όσοι είναι τόσο μανιώδεις να κυνηγούν usque ad effusionem alieni sanguinis τα fake news, γιατί η κοπριά βρωμάει, ναι, αλλά εσύ να το συνηθίσεις και μέχρι το τέλος ο χρόνος του είναι άνετος.
Δεν θα καταλάβουν ποτέ, και ως εκ τούτου δεν θα μας βοηθήσουν ποτέ να βγούμε από αυτό.
Επομένως, δεν θα ξεφύγουμε από αυτό με ατραυματικό τρόπο, αλλά καθώς μεγαλώνω, βλέπω επίσης ότι αρχίζω να επαναλαμβάνομαι, γιατί πάντα σας το έλεγα αυτό, ενώ όσο ωριμάζετε, ίσως αρχίσετε να κατανοήστε το, και με τη σειρά του αφαιρέστε αυτόν τον τρόμο, και τα φρικτά φυσικά στοιχεία που προκύπτουν από αυτό …).
Αυτή είναι μια μη αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που γράφτηκε από τον Alberto Bagnai και δημοσιεύτηκε στο Goofynomics στη διεύθυνση URL https://goofynomics.blogspot.com/2024/01/austerita-e-sostenibilita-del-sistema.html στις Tue, 16 Jan 2024 22:52:00 +0000. Ορισμένα δικαιώματα διατηρούνται με άδεια CC BY-NC-ND 3.0.