Ο ESM μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα είδος ασφάλισης. Εδώ γιατί. Η ανάλυση του Gianfranco Polillo
Historia magistra vitae; Σίγουρα, αλλά μόνο αν γίνει κατανοητό το σχετικό μήνυμα. Διαφορετικά υπάρχει μόνο η βεβαιότητα μιας συνεχούς κύλισης προς το λάθος. Η ιστορία του ESM (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας) ήταν μέρος αυτής της τάσης από την αρχή. Η Ιταλία θα είχε κάθε συμφέρον για την ταχεία έγκρισή της. Μόνο και μόνο επειδή είναι ο τρίτος χρηματοδότης. Για να μην αναφέρουμε, μεταξύ άλλων, τις επιθυμίες του Κλάους Ρέγκλινγκ, ο οποίος είναι διευθύνων σύμβουλος. Ένας άτυπος Γερμανός, θεώρησε την ανάγκη να μειωθεί το όριο χρέους από το 60 στο 100 τοις εκατό του ΑΕΠ.
Αντίθετα, από την αρχή ένα «φάντασμα περιπλανιόταν στην Ευρώπη», ακόμα κι αν δεν αφορούσε τον κομμουνισμό, το οποίο επικαλέστηκε ο Κάρολος Μαρξ. Αλλά κάτι περισσότερο από ένα φάντασμα, μια "χάρτινη τίγρη": με τις κύριες ιταλικές πολιτικές δυνάμεις – Lega, 5 Stelle και Fratelli d'Italia – να σκοπεύουν να ποτίσουν το φυτό του λαϊκισμού και της κυριαρχίας, στο όνομα αυτού του διεθνισμού μεταξύ των φτωχών είχε στην Ελλάδα, και στην κρίση της, το κύριο σημείο αναφοράς της. Σαν να είχε παρασυρθεί αυτή η χώρα από ένα «κυνικό και απατηλό πεπρωμένο» και όχι από μια σειρά λαθών που έγιναν από τις κυρίαρχες τάξεις της.
Μια πιο συγκαταβατική στάση, λιγότερο μίσος κατά της Ευρώπης, θα έκανε αυτή την κρίση καλύτερα κατανοητή. Και απαντήστε σε μια ερώτηση που έχει μείνει αιωρούμενη στον αέρα. Πώς λειτούργησαν τα κυριότερα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα – Επιτροπή και ΕΚΤ – και διεθνή, το Νομισματικό Ταμείο, με την ευκαιρία αυτή; Ήταν δήμιοι ή Σαμαρείτες; Συνάντησαν την Ελλάδα ή συνέβαλαν σε περαιτέρω λεηλασία; Δύσκολη απάντηση, επαναπροτείνοντας εκείνα τα «αν» με τα οποία δεν γράφεται η ιστορία. Και τότε το μόνο που μένει είναι να θυμηθούμε τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά αυτής της ιστορίας, να αφήσουμε τον καθένα να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε με αυτό που συνέβη το 2009. Οι προβλέψεις για το καθαρό χρέος (δημοσιονομικό έλλειμμα), για το επόμενο έτος, έδειξαν μια τιμή ίση με 3,7 τοις εκατό του ΑΕΠ. Ένα μεγάλο ψέμα που είχε ξεσκεπάσει ο πρόσφατα εκλεγμένος πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου. Σύμφωνα με τις πιο σωστές προβλέψεις, θα έφτανε το 12,7%. Το όριο εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλό σε σύγκριση με το 15,1 τοις εκατό, το οποίο θα οδηγήσει στο τελικό ισοζύγιο. Μια αξία που δεν έχει αγγίξει ποτέ καμία χώρα που ανήκει στην Ευρωζώνη. Και μαζί της η ομολογία ότι η πρακτική της προσφυγής σε swaps με την Goldman Sachs, για να αλλοιωθεί η οικονομική πραγματικότητα της χώρας, κράτησε από την ένταξή της στο ευρώ, που έγινε με ένα χρόνο καθυστέρηση.
Τέτοιου είδους φαινόμενα είναι ικανά να καταστρέψουν τη φήμη οποιασδήποτε χώρας και μπορούν να διαγράψουν εντελώς την πιστοληπτική της ικανότητα. Και για μια χώρα που, ακόμη και τότε, είχε ήδη χρέος ίσο με 147,5 τοις εκατό του ΑΕΠ, η απώλεια αυτής της αξιοπιστίας θα μπορούσε να σημαίνει μόνο χρεοκοπία. Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι τα «θεμελιώδη» του συνωμότησαν ενάντια σε κάθε υπόθεση ανάκαμψης. Οι συνολικές δαπάνες ήταν 53 τοις εκατό του ΑΕΠ. Σε άλλες χώρες (Γαλλία, Φινλανδία, Βέλγιο) το ποσοστό αυτό ήταν ακόμη υψηλότερο. Κανείς όμως δεν πλήρωσε τόκους, όπως αυτοί που επιβάρυναν τον ελληνικό προϋπολογισμό – έως και το 17 τοις εκατό των δαπανών – σφίγγοντας τη δομή του.
Τότε υπήρχαν δύο ακόμη στοιχεία, ικανά να επιφέρουν το πραξικόπημα της χάρης. Η φορολογική επιβάρυνση, από την είσοδο της χώρας στο ενιαίο νόμισμα ήταν περίπου 7 μονάδες του ΑΕΠ μικρότερη από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Μια απόδειξη του πόσο ανέμελη θα μπορούσε να είναι η ζωή σε αυτή τη χώρα. Κι έτσι, ενώ όλοι οι Ευρωπαίοι πέναλτι ζάρωσαν τη μύτη τους, δείχνοντας το δάχτυλο σε αυτά τα τζιτζίκια, στα ανώτερα κλιμάκια του διεθνούς χρηματοπιστωτικού κόσμου δόθηκε προσοχή σε ένα πολύ πιο ανησυχητικό φαινόμενο: το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Μετά την ένταξη στο ευρώ είχε πέσει κατακόρυφα. Το 2008 είχε φτάσει σχεδόν το 15 τοις εκατό του ΑΕΠ.
Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά τα χρέη με ξένες χώρες, που ισούνται με περισσότερο από το 90 τοις εκατό του ΑΕΠ σύμφωνα με τη Eurostat, τα συμπεράσματα θα μπορούσαν να είναι απογοητευτικά. Μπροστά σε μια τόσο δύσκολη εικόνα, ποια ιδιωτική τράπεζα θα μπορούσε να συνεχίσει να χρηματοδοτεί μια οικονομία που ζούσε αποκλειστικά με ξένα δάνεια και την ανεπαρκή συνεισφορά κάποιου πρόθυμου πατριώτη; Η αλήθεια ήταν ότι η Ελλάδα βρισκόταν σε κώμα, που μόνο ένας Σαμαρείτης μπορούσε να προσπαθήσει να σώσει.
Ο Ignazio Visco, Διοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας, στην ομιλία του στο Επιμελητήριο της 4ης Δεκεμβρίου 2019 προσπάθησε να προειδοποιήσει. «Οι εντάσεις που έχουν ωριμάσει στις ευρωπαϊκές αγορές κρατικού χρέους από το 2010», επεσήμανε, ως συνέπεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και των συνθηκών βαθιάς ανισορροπίας στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας, έχουν επαναφέρει έντονα το θέμα του επάρκεια της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης . Ειδικότερα, η απουσία μηχανισμών διαχείρισης καταστάσεων σοβαρής οικονομικής κρίσης σε χώρα-μέλος της περιοχής έχει οδηγήσει σε αβεβαιότητα, επιμήκυνση του χρόνου των παρεμβάσεων στήριξης, αύξηση του κόστους τους, τροφοδοτώντας μεταδοτικά φαινόμενα».
Πολύ αδύναμη, πολύ τεχνική αυτή η παρέμβαση μπροστά σε μια Βουλή που δεν γνώριζε το ABC των οικονομικών. Κατά συνέπεια, πέρασε μια γραμμή προκατειλημμένης εχθρότητας, η οποία εκτόπισε τον ίδιο τον υπουργό Οικονομίας, Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, ο οποίος περιορίστηκε στο στάσιμο, ελπίζοντας να περάσει την καυτή πατάτα σε άλλους. Αλλά τώρα: ο χρόνος τελείωσε. Τις επόμενες εβδομάδες ο Daniele Franco θα πρέπει να πει στην Ευρώπη τι σκοπεύει να κάνει η Ιταλία. Και δεν μπορεί παρά να είναι μια υποχρεωτική απάντηση.
Φανταστείτε αν ο ESM είχε παρέμβει στην Ελλάδα με την πρώτη ένδειξη μακροοικονομικής ανισορροπίας. Όταν το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών του ισοζυγίου πληρωμών είχε ήδη υπερβεί το 4 τοις εκατό του ΑΕΠ, σύμφωνα με τα κατώφλια (κατώφλι) του μηχανισμού Alert. Αυτό είχε συμβεί από την αρχή της περιπέτειας στο νέο νόμισμα. Το μνημόνιο προθέσεων, για να γεννηθεί μια διαφορετική οικονομική πολιτική, προφανώς θα είχε επηρεάσει την εθνική κυριαρχία της χώρας. Όμως πολλοί άνθρωποι γλίτωσαν από τις επακόλουθες στερήσεις στην πιο δύσκολη στιγμή της κρίσης. Ταυτόχρονα, τα δάνεια με χαμηλότερο επιτόκιο θα είχαν κόψει τα καρφιά στις μεγάλες γαλλικές, γερμανικές ή αγγλικές τράπεζες, που είχαν πλουτίσει στο πετσί των Ελλήνων, επιβάλλοντας αυτά τα επιτόκια που προαναφέρθηκαν.
Πρέπει να φοβάται η Ιταλία από την έναρξη λειτουργίας του ESM; Αν αφήσουμε μια ιδεολογική προσέγγιση, η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική. Το 2011 δρομολογήθηκαν διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Συγκεκριμένα, το six and the Two pack, μετά το Fiscal compact. Στη συνέχεια, δύο σχολές σκέψης αντιτάχθηκαν η μία στην άλλη: η οικονομική αυστηρότητα και η ανάγκη να ληφθούν υπόψη οι μακροοικονομικές ανισορροπίες κάθε χώρας, προκειμένου να εντοπιστούν οι απαραίτητες προληπτικές θεραπείες. Η Ιταλία έχει σημαντικά οικονομικά προβλήματα. Σκεφτείτε μόνο το δημόσιο χρέος. Ενώ είναι πολύ πιο σταθερό στο μέτωπο της πραγματικής οικονομίας.
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της παρουσιάζει ισχυρό πλεόνασμα από το 2014. Κυμαίνονται γύρω στο 3 τοις εκατό του ΑΕΠ. Ένα είδος μικρής Γερμανίας. Το 2011, το εξωτερικό χρέος της ήταν 20 τοις εκατό του ΑΕΠ. Το 2020 όλα αυτά τα χρέη εξοφλήθηκαν και η Ιταλία έγινε πιστώτρια χώρα προς το εξωτερικό. Το τρίτο τρίμηνο του περασμένου έτους, η πίστωση που ζητήθηκε ήταν πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ: πάνω από το 6 τοις εκατό του ΑΕΠ. Εάν όλα πάνε σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, θα κλείσουμε το τρέχον έτος με αξία άνω των 180 δισ. ευρώ. Πόσα λαμβάνουμε από την ΕΕ επόμενης γενιάς. Και θα είμαστε στην τρίτη θέση μετά τη Γερμανία και την Ολλανδία.
Η επίδειξη της ζωτικότητας μιας χώρας που έχει ακόμη πολλά να κάνει. Αλλά δουλεύουμε για να αναπτυχθούμε, σίγουρα όχι για να υποστούμε αντιπαραγωγικούς οικονομικούς περιορισμούς. Και εδώ, λοιπόν, είναι ότι το Μες μπορεί να αντιπροσωπεύει ένα είδος ασφάλισης. Στη γραμμή ανάπτυξης, με την αυστηρότητα που παίρνει αυτή η προοπτική, υπάρχει και ο τετραγωνισμός του κύκλου των οικονομικών προβλημάτων. Θα αρκεί, μάλιστα, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας να είναι υψηλότερος από το επιτόκιο, για να επιτευχθεί η σταδιακή μείωση του λόγου χρέους/ΑΕΠ. Θα μπορούσε η παρουσία του ESM να εμποδίσει αυτό το σχέδιο; Αντίθετα: η όποια χρηματοδότηση θα χορηγούνταν με χαμηλότερο επιτόκιο, ενώ οποιοδήποτε μνημόνιο δεν θα έπρεπε να είναι παρά η κωδικοποίηση αυτής της δέσμευσης, που θα έπρεπε προ πολλού να είχαν κάνει δικές τους πολιτικές δυνάμεις, αντάξιες του ονόματος. Πολύ γραμμικό; Ισως. Ακόμα καλύτερα, όμως, από εκείνον τον «εξτρεμισμό που είναι η βρεφική ασθένεια της κυριαρχίας».
Αυτή είναι μια αυτόματη μετάφραση μιας ανάρτησης που δημοσιεύτηκε στο Start Magazine στη διεύθυνση URL https://www.startmag.it/economia/litalia-deve-temere-dallentrata-in-funzione-del-mes/ στις Tue, 22 Feb 2022 10:22:18 +0000.